گفتاردرمانی چیست؟
گفتار درمانی ارزیابی و درمان مشکلات ارتباطی و اختلالات گفتاری است. این عمل توسط دکتر متخصص آسیب شناسان گفتار و زبان (SLP) انجام می شود، که اغلب از آنها به عنوان گفتاردرمانی یاد می شود. از تکنیک های گفتاردرمانی برای بهبود ارتباطات استفاده می شود. اینها شامل فن بیان، فعالیتهای مداخله ای زبان و سایر موارد بستگی به نوع اختلال گفتاری یا زبانی دارد. گفتاردرمانی ممکن است برای اختلالات گفتاری که در کودکی یا اختلالات گفتاری که در بزرگسالان ناشی از آسیب یا بیماری مانند سکته مغزی یا آسیب مغزی ایجاد می شود، مورد نیاز باشد و بعنوان بهترین مداخله برای درمان مشکلات گفتاری و ارتباطی مدنظر متخصصین می باشد.
گفتار درمانی در اختلالات تکلمی
گفتاردرمانی با استفاده از تکنیک های شناختی و آواشناسی به بهبود اختلالات تکلمی در کودکان با لکنت زبان ، مشکلات تلفظی ، اوتیسم و … می پردازد.
گفتاردرمانی حسی و اختلالات بلع
با تحریک اعصاب داخل دهانی و تقویت عضلات صورت و حنجره ای به تولید گفتار ، تسهیل بلع ، جلوگیری از آبریزش دهان و بهبود مهارت های جویدن کمک می کند.
اجزای گفتار
آواسازی یا صدا سازی (phonation)
تشدید یا پیچش صدا (resonance)
روان بودن صدا (fluency)
آهنگ صدا (intonation)
زیروبمی صدا (pitch variance)
اجزای زبان
آواشناسی (برسی صداهای)
ساخت واژه (اجزای واژگان)
نحو (ساختار جمله)
معناشناسی (معنای کلمات و جملات)
کاربردشناسی (جنبه اجتماعی)
گفتاردرمانی برای کودکان
گفتار درمانی در مراکز ما بصورت انفرادی یا در گروه های کوچک دو یا سه نفره برگزار می شود. نحوه انجام گفتار درمانی در مرکز به نوع اختلال کودک بستگی دارد. گفتار درمانی از بهترین تمرینات و فعالیتهای درمانی برای کمک به کودکان در غلبه بر مشکلات گفتاری و زبانی استفاده خواهد کرد. این موارد شامل:
فعالیتهای زبانی: شامل بازی و گفتگو با کودک هنگام استفاده از عکس، کتاب و اشیاء برای تحریک رشد زبان است. دکتر متخصص گفتار درمانی ممکن است تلفظ صحیح را به کودک نشان دهد و از تمرینات تکراری برای کمک به افزایش مهارت های زبانی کودک استفاده کند.
فعالیت های بیانی: شامل همکاری نزدیک متخصص گفتاردرمانی با کودک برای کمک به تلفظ آنها می شود. دکتر گفتار درمانی اغلب در هنگام فعالیت های بازی چگونگی تولید صداهای خاص را نشان می دهد.
تغذیه و درمان بلع: دکتر متخصص گفتاردرمانی می تواند با کودک در زمینه جویدن یا بلع از نزدیک کار کند. گفتار درمان همچنین می تواند از ورزش های دهانی برای تقویت عضلات دهان یا کار با بافت های مختلف غذایی برای بهبود آگاهی دهان کودک استفاده کند.
تمرینات: دکتر متخصص گفتار درمانی ممکن است در کنار ماساژ صورت از تعدادی تمرینات زبان، لب و فک برای تقویت عضلات اطراف دهان استفاده کند. این می تواند به کودکان در گفتار و ارتباطات آینده کمک کند.
همچنین متخصص گفتار درمان استراتژی ها و تکالیفی را برای کودک فراهم می کنند. این تمرینات به آنها این امکان را می دهد تا از طریق برخی فعالیت ها با والدین یا مراقب خود کار کنند، بنابراین می توانند در خانه به تمرین ادامه دهند.
گفتاردرمانی برای بزرگسالان
گفتار درمان می تواند از چندین تکنیک مختلف به عنوان بخشی از گفتاردرمانی بزرگسالان استفاده کند. این موارد شامل:
ارتباطات اجتماعی: دکتر گفتار درمان ممکن است از حل مسئله، فعالیت های حافظه و تمرینات مکالمه برای بهبود ارتباطات استفاده کند.
تمرینات تنفسی: دکتر گفتار درمان ممکن است از تمرینات تنفسی برای کمک به مشکلات پیچش صدا و تشدید (ناشی از مسائل انسدادی مانند شکاف کام) استفاده کند.
تمرینات دهان: اینها روش مناسب و خوبی برای تقویت عضلات دهان است که می تواند به بهبود ارتباطات کمک کند.
تمرینات بلع: موارد پزشکی مانند بیماری پارکینسون، سرطان دهان یا سکته مغزی ممکن است باعث مشکلات بلع شود. بهترین متخصص گفتاردرمانی می تواند از تمرینات بلع برای کمک به فرد در مدیریت این مسائل استفاده کند.
اختلالات تحت درمان گفتاردرمانی
در حیطه کودکان:
- اختلال تلفظ: ناتوانی در تولید صداهای خاص مانند ژ، ک، گ، ق، ل، ش، س و ر می باشد.
- اختلال طیف اوتیسم: یک شرایط رشد عصبی است که شامل چالش های مداوم در تعامل اجتماعی، گفتار و ارتباطات غیر کلامی و رفتارهای محدود و تکراری است. اثرات اختلال اوتیسم و شدت علائم در هر فرد متفاوت است.
- اختلال نقص توجه و بیش فعالی: یکی از شایع ترین اختلالات عصبی تکاملی دوران کودکی است. این بیماری اولین بار در کودکی تشخیص داده می شود و اغلب تا بزرگسالی ادامه دارد. کودکان بیش فعال ممکن است دچار نقص توجه، عدم کنترل رفتارهای تکانشی (ممکن است بدون فکر کردن در مورد نتیجه یک کار، عمل کنند) و بیش فعالی باشند.
- اختلال یادگیری: به دلیل عوامل ژنتیکی و یا عصب شناختی است که عملکرد مغز را به روشی تغییر می دهد که بر یک یا چند فرایند شناختی مربوط به یادگیری تأثیر بگذارد. این مشکلات پردازشی می تواند در یادگیری مهارت های اساسی مانند خواندن، نوشتن و یا ریاضی تداخل ایجاد کنند.
- تاخیر گفتاری و زبانی: همچنین به عنوان آلالیا شناخته می شود، به تاخیر در توسعه یا استفاده از مکانیسم های تولید گفتار اشاره دارد. گفتار همانطور که از زبان متمایز است فرآیند واقعی ایجاد صدا، استفاده از اندامها و ساختارهایی مانند ریه ها، تارهای صوتی، دهان، زبان، دندان ها و غیره است.
- عقب ماندگی های ذهنی: در حال حاضر توسط انجمن آمریکایی عقب ماندگی ذهنی (AAMR) به عنوان “عملکرد هوش عمومی پایین تر از حد متوسط همراه با محدودیت های قابل توجه در عملکرد انطباقی در حداقل دو زمینه مهارت های زیر تعریف شده است: ارتباط، مراقبت از خود و مهارت های اجتماعی.
- لکنت زبان: وقتی جریان مکالمه با مکث و تکرار قطع شود.
- فلج مغزی: گروهی از اختلالات است که بر توانایی حرکت و حفظ تعادل و وضعیت فرد تأثیر می گذارد. CP شایعترین ناتوانی حرکتی در دوران کودکی است. cerebral یعنی کار با مغز و palsy یعنی ضعف یا مشکل در استفاده از عضلات.
- آتاکسی: اصطلاحی برای گروهی از اختلالات است که بر هماهنگی، تعادل و گفتار تأثیر می گذارد. هر قسمت از بدن می تواند تحت تأثیر قرار گیرد اما افراد مبتلا به آتاکسی اغلب با مشکلاتی مواجه هستند: تعادل و راه رفتن.
- دیس پراکسی: همچنین به عنوان اختلال هماهنگی رشد (DCD) شناخته می شود، یک اختلال شایع است که بر حرکت و هماهنگی تأثیر می گذارد. دیس پراکسی بر هوش شما تأثیر نمی گذارد. این می تواند مهارت های هماهنگی شما را تحت تأثیر قرار دهد مانند کارهایی که نیاز به تعادل دارند، ورزش کردن و یادگیری رانندگی.
- آپراکسی: یک اختلال عصبی است که با ناتوانی در انجام حرکات آموخته (آشنا) به دستور مشخص می شود، حتی اگر این دستور قابل درک باشد و تمایل به انجام حرکت وجود دارد. مغز در جهت دهی حرکات عضلات مورد استفاده در صحبت کردن مشکل دارد.
- هیدروسفالی: تجمع غیر طبیعی مایعات در بطن ها (حفره ها) در اعماق مغز است. این مایعات اضافی باعث بزرگ شدن بطن ها می شود و به بافت های مغز فشار وارد می کند. مایع مغزی نخاعی (CSF) مایعی شفاف و بی رنگ است که از مغز و ستون فقرات محافظت می کند.
- میکروسفالی: این یک بیماری عصبی نادر است که در آن سر نوزاد نسبت به سایر نوزادان هم سن و جنس کوچکتر از حد طبیعی است. این بیماری می تواند در بدو تولد وجود داشته باشد یا در چند سال اول زندگی ایجاد شود.
- میوپاتی: اصطلاحی کلی است که به هر بیماری که عضلات کنترل کننده حرکت ارادی بدن را تحت تأثیر قرار می دهد گفته می شود. بیماران به دلیل اختلال در عملکرد فیبرهای عضلانی ، ضعف عضلانی را تجربه می کنند.
- دیزآرتری: ضعف در عضلات مورد استفاده در گفتار ناشی از آسیب مغزی می باشد. هنگامی رخ می دهد که ماهیچه هایی که برای گفتار استفاده می کنید ضعیف هستند یا در کنترل آنها مشکل دارید. دیس آرتریا غالباً باعث اختلال یا کندی گفتار می شود که درک آن دشوار است.
- کم شنوایی: کاهش شنوایی ممکن است خفیف ، متوسط ، شدید یا عمیق باشد. این می تواند روی یک گوش یا هر دو گوش تأثیر بگذارد و منجر به مشکل در شنیدن گفتار مکالمه یا صداهای بلند می شود.
- اختلال پردازش شنیداری: که شما در درک اصوات از جمله کلمات گفتاری مشکل دارید. مغز در درک معنی اصوات مشکل دارد.
- انواع اختلالات ژنتیکی: به دلیل جهش ژنی اتفاق می افتند مانند سندروم داون، ایکس شکننده، ویلیامز.
در حیطه بزرگسالان:
- سکته مغزی: از دست دادن جریان خون در بخشی از مغز، که به بافت مغز آسیب می رساند. حوادث عروقی مغزی در اثر لخته شدن خون و شکسته شدن رگهای خونی در مغز ایجاد می شود. علائم شامل سرگیجه، بی حسی، ضعف در یک طرف بدن و مشکلات در صحبت کردن، نوشتن یا درک زبان است.
- ضربه مغزی: اصطلاحی گسترده است که طیف وسیعی از آسیب هایی را که به پوست سر، جمجمه، مغز و بافت زیرین و رگ های خونی در سر وارد می شود، توصیف می کند. از آسیب های سر نیز بسته به میزان ضربه به سر معمولاً به عنوان آسیب مغزی یا آسیب مغزی (TBI) یاد می شود.
- تومور مغزی: رشد سلولهای مغز است که به روشی غیر عادی و غیرقابل کنترل تکثیر می شود.
- آفازی: مشکل در صحبت کردن یا درک کلام دیگران که به دلیل آسیب مغزی اتفاق می افتد.
- مننژیت: التهاب (تورم) غشای محافظ مغز و نخاع است. عفونت باکتریایی یا ویروسی مایعات اطراف مغز و نخاع معمولاً باعث تورم می شود.
- آنسفالیت: التهاب مغز است. دلایل مختلفی دارد اما شایع ترین آن عفونت ویروسی است. انسفالیت اغلب فقط علائم و نشانه های خفیف مانند آنفولانزا را ایجاد می کند مانند تب یا سردرد یا علائمی ندارد. کودکان و بزرگسالان را درگیر می کند.
- پارکینسون: یک اختلال مغزی است که منجر به لرزش، سفتی و مشکل در راه رفتن، تعادل و هماهنگی می شود. علائم پارکینسون معمولاً به تدریج شروع می شود و با گذشت زمان بدتر می شود. با پیشرفت بیماری، افراد ممکن است در راه رفتن و صحبت مشکل داشته باشند.
- دیستونی: نوعی اختلال است که با انقباضات غیرارادی عضلات مشخص می شود و باعث حرکات تکراری کند یا حالت های غیرطبیعی می شود.
- مولتیپل اسکلروزیس: نوعی بیماری است که می تواند بر مغز و نخاع تأثیر بگذارد و باعث ایجاد طیف وسیعی از علائم احتمالی از جمله مشکلات بینایی، حرکت بازو یا پا، حواس یا تعادل شود. این یک بیماری مادام العمر است که گاهی اوقات می تواند ناتوانی جدی ایجاد کند، اگرچه گاهی اوقات ممکن است خفیف باشد.
- بیماری نورون حرکتی: گروهی از اختلالات عصبی پیشرونده هستند که سلولهای عصبی حرکتی، سلولهای کنترل کننده فعالیت عضله اسکلتی مانند راه رفتن، تنفس، گفتار و بلع را از بین می برند مانند آمیوتروفیک لترال اسکلروزیس.
چگونه یک مرکز خوب گفتاردرمانی پیدا کنم؟
سوالی که همیشه ذهن والدین را به خود مشغول کرده است، یافتن یک مرکز خوب گفتار درمانی در نزدیکی محل سکونتشان می باشد. خوشبختانه مرکز ما با دو شعبه در تهران (کلینیک گفتاردرمانی پاسداران) و (کلینیک گفتاردرمانی سعادت آباد)، بیش از ۱۵ سال سابقه، کادر مجرب و دلسوز و تجهیزات و مداخله های روز دنیا بعنوان یکی از بهترین مراکز گفتار درمانی قابل دسترس برای شما عزیزان می باشد. لازم به ذکر است که درمانگران ما دارای تجربه کافی برای کار با کودکان و بزرگسالان می باشند و در کار با این عزیزان شور و اشتیاق فراوانی دارند.