ناتوانی ذهنی یک وضعیت عصبی رشدی است که در دوران کودکی ایجاد می شود. ناتوانی ذهنی بر ظرفیت شما برای یادگیری و حفظ اطلاعات جدید تأثیر می گذارد و همچنین بر رفتارهای روزمره مانند مهارت های اجتماعی و روال های بهداشتی تأثیر می گذارد. افراد مبتلا به این بیماری محدودیت های قابل توجهی را در زمینه عملکرد ذهنی و توسعه مهارت های انطباقی مانند مهارت های اجتماعی و زندگی تجربه می کنند. تست ضریب هوشی مشخص می کند که آیا یک فرد معلولیت ذهنی دارد یا خیر. نمرات IQ کمتر از ۷۰ نشان دهنده ناتوانی ذهنی است. شدت این بیماری می تواند از خفیف تا عمیق متغیر باشد.
-ناتوانی ذهنی خفیف: اکثریت افراد دارای ناتوانی ذهنی یک نوع خفیف تا متوسط را تجربه می کنند. آنها می‌توانند مهارت‌های زندگی عملی را بیاموزند و با کمترین حمایت روزانه عمل کنند. با این حال آنها ممکن است برای درک چگونگی کارکرد چیزها و توسعه مهارت های اجتماعی دچار مشکل شوند.
-ناتوانی ذهنی شدید: با ناتوانی ذهنی شدید، کودک شما ممکن است تاخیرهای رشد قابل توجهی را تجربه کند. آنها نسبت به کودکان با ناتوانی های ذهنی خفیف و مهارت های ارتباطی محدود به حمایت بیشتری نیاز دارند.
-ناتوانی ذهنی عمیق: کودکان مبتلا به ناتوانی ذهنی عمیق اغلب در برقراری ارتباط مشکل دارند و در انجام فعالیت های بدنی مشکل دارند. آنها همچنین احتمال بیشتری برای ایجاد شرایط پزشکی مرتبط دارند. آنها معمولاً به مراقبت و پشتیبانی شبانه روزی نیاز دارند.
کودکان با ناتوانی ذهنی خفیف می توانند با حمایت مناسب زندگی کاملی داشته باشند. با این حال کودکان با ناتوانی ذهنی شدید نیاز به حمایت گسترده تر و مداوم دارند. این وضعیت در گذشته به عنوان عقب ماندگی ذهنی شناخته می شد که در جامعه بار منفی به خود گرفت و با ناتوانی ذهنی جایگزین شد. این اصطلاح کمتر توهین آمیز است و شدت وضعیت را نشان می دهد. ناتوانی ذهنی یکی از شایع ترین ناتوانی های رشدی در کودکان است. تخمین زده می شود که حدود ۶.۵ میلیون آمریکایی دارای معلولیت ذهنی هستند.
انواع ناتوانی های ذهنی
طیف وسیعی از شرایط وجود دارد که معمولاً به عنوان ناتوانی ذهنی طبقه بندی می شوند. برخی از رایج ترین عبارتند از:
-سندرم X شکننده: این یک بیماری ژنتیکی است که در اثر جهش در کروموزوم X ایجاد می شود. این شایع ترین نوع ناتوانی ذهنی ارثی است. علائم آن شامل مشکلات گفتاری، مشکلات حسی و تغییرات رفتاری است.
-سندرم داون: سندرم داون یکی از رایج ترین اشکال ناتوانی ذهنی است. این بیماری باعث می شود که فرد کروموزوم اضافی ایجاد کند که نحوه رشد مغز و بدن را تغییر می دهد. افراد مبتلا به سندرم داون دارای ویژگی های فیزیکی مشخصی هستند که نشانگر این بیماری است. ممکن است صورت و بینی صاف، گوش‌های کوچک، دست‌ها و پاها، گردن کوتاه و چشم‌های بادامی شکل داشته باشند. آنها معمولاً ضریب هوشی کمتر از حد متوسط دارند و تاخیر در رشد را تجربه می کنند.
-سندرم پرادر ویلی (PWS): این یک بیماری ژنتیکی نادر است که بر رشد ذهنی و جسمی کودک تأثیر می گذارد. یکی از ویژگی‌های کلیدی این اختلال، هیپرفاژی است که به عنوان غذا خوردن مزمن شناخته می‌شود. این باعث می شود که بسیاری از کودکان مبتلا به این بیماری دچار چاقی شوند. علائم دیگر شامل تون عضلانی ضعیف، مشکلات رفتاری و تاخیر فکری می باشد.
-اختلالات طیف الکل جنینی (FASD): اختلالات طیف الکل جنینی به مجموعه ای از شرایط ناشی از سوء مصرف الکل در دوران بارداری اشاره دارد. با این حال مصرف حتی مقادیر کمی الکل در دوران بارداری می‌تواند باعث این بیماری شود. علائم رایج FASD شامل مشکلات بینایی یا شنوایی، ویژگی های غیرطبیعی صورت، ضریب هوشی پایین و مشکلات شناختی است.
-اوتیسم: اوتیسم یک وضعیت عصبی رشدی است که باعث چالش‌های اجتماعی، رفتاری و ارتباطی می‌شود. مشخص نیست که چه چیزی باعث ایجاد این بیماری می شود و با این حال ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی مشکوک است. برخی از علائم رایج شامل ناتوانی در برقراری تماس چشمی، عدم علاقه به تعاملات اجتماعی، ارتباطات غیرکلامی و حساسیت های حسی می باشد.
علائم ناتوانی ذهنی
علائم ناتوانی ذهنی معمولاً در اوایل کودکی ظاهر می شود. در برخی موارد این علائم ممکن است فیزیکی باشند. ممکن است متوجه شوید که فرزندتان سر به‌طور غیرعادی بزرگ یا کوچک، ناهنجاری‌هایی در دست‌ها یا پاهایش یا سایر تفاوت‌های فیزیکی دارد با این حال همیشه اینطور نیست. کودکانی که از نظر جسمی سالم و طبیعی به نظر می رسند نیز ممکن است دارای ناتوانی ذهنی باشند. کودکانی که دارای ناتوانی ذهنی شدید هستند ممکن است علائم را در سنین پایین‌تری نسبت به کودکان با فرم خفیف‌تر نشان دهند. اگر نگران هستید که فرزندتان ناتوانی ذهنی داشته باشد در اینجا برخی از علائم اولیه وجود دارد که باید مراقب آنها باشید:
-مشکل در صحبت کردن
-دیرتر از سایر کودکان شروع به حرکت می کند.
-در پیروی از دستورالعمل ساده مشکل دارد.
-تلاش برای توسعه مهارت های اجتماعی
-تاخیر در مهارت های حرکتی
-تشنج
-بداخلاقی
-رفتار خشونت آمیز
-تقلا برای به خاطر سپردن چیزها
-مشکل در حل مسئله
-مشکل در توسعه مهارت های اجتماعی
-مشکل در بیان احساسات
-ناتوانی در انجام مراقبت های شخصی مانند لباس پوشیدن یا حمام کردن
شناسایی معلولیت ذهنی
برای تشخیص ناتوانی ذهنی باید معیارهای زیر رعایت شود:
-عملکرد فکری محدود: این معمولاً با یک تست IQ اندازه گیری می شود. نمره آزمون کمتر از ۷۰ معمولاً نشان دهنده عملکرد فکری محدود است.
-مهارت های انطباقی محدود: در اینجا، یک فرد دارای ناتوانی ذهنی با مهارت های اجتماعی و عملی مورد نیاز برای عملکرد روزانه دست و پنجه نرم می کند. این مهارت‌ها شامل مهارت‌های مفهومی مانند خواندن یا نوشتن، مهارت‌های اجتماعی مانند ارتباط یا حل مسئله و مهارت‌های عملی مانند خوردن، راه رفتن یا لباس پوشیدن می‌شود.
-شروع علائم قبل از ۱۸ سالگی: این وضعیت معمولاً در دوران کودکی ایجاد می شود. در حالی که شدت آن متغیر است، برخی از علائم اولیه باعث تاخیر در مهارت های حرکتی، مشکل در حل مسئله، مشکل در به خاطر سپردن چیزها و تاخیر در گفتار می شود.
برخی تحقیقات نشان می‌دهد که حدود ۲۰ تا ۳۵ درصد از افرادی که دارای ناتوانی ذهنی هستند، احتمالاً به سایر شرایط سلامت روان مانند اضطراب یا افسردگی نیز مبتلا می‌شوند. متخصصامراقبت از فرزند خوداین تست ها عبارتند از:
-آزمایشات عصبی مانند الکتروانسفالوگرام (EEG) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای تعیین اینکه آیا هر گونه ناهنجاری در مغز وجود دارد یا خیر.
-آزمایش‌های ژنتیکی برای کمک به شناسایی یک اختلال ارثی مانند سندرم X شکننده که می‌تواند باعث ناتوانی ذهنی شود.
-آزمایشات پزشکی عمومی بسته به علائمی که کودک شما نشان می دهد.
-آزمون های آموزشی ویژه
-تست های غربالگری رشدی برای تعیین سطح عملکرد ذهنی و اجتماعی کودک شما
-غربالگری قبل از تولد برای تعیین اینکه آیا در زمانی که والدین هنوز باردار هستند، مشکلات رشدی وجود دارد یا خیر.
-ارزیابی شنوایی در صورتی که مشکل شنوایی مسئول اختلال در عملکرد ذهنی باشد و نه معلولیت ذهنی.
علل ناتوانی ذهنی
هر چیزی که در رشد و تکامل مناسب کودک اختلال ایجاد کند می تواند باعث ناتوانی ذهنی شود. در برخی موارد شناسایی علت خاص ناتوانی ذهنی فرزندتان می تواند چالش برانگیز باشد. چندین عامل می توانند مسئول ایجاد یک معلولیت ذهنی باشند. برخی از رایج ترین آنها عبارتند از:
-عوارض بارداری
-ژنتیک
-بیماری های دوران کودکی که بر رشد مغز تأثیر می گذارد.
-عوامل محیطی مانند آلودگی
-آزار عاطفی یا فیزیکی شدید
-سوء تغذیه
-نارس به دنیا آمدن (نوزادان نارس)
-ناهنجاری های کروموزومی مانند سندرم داون
-جراحت سر
درمان معلولیت ذهنی
هیچ درمان ثابتی برای ناتوانی ذهنی وجود ندارد. این شرایط مادام العمر است و نیاز به مدیریت مستمر دارد. کلید درمان مناسب مداخله زودهنگام توانبخشی است. دریافت یک تشخیص دقیق و برنامه درمانی زمانی که متوجه علائم اولیه این بیماری شدید بسیار مهم است. درمان به شکل حمایت و مراقبت برای بهبود عملکرد روزانه فردی است که با این بیماری زندگی می کند. در حال حاضر درمان کاردرمانی و گفتاردرمانی برای ناتوانی ذهنی در دسترس هستند. هدف اصلی درمان بهبود عملکرد روزانه فرد مبتلا به این بیماری است.
مقابله با ناتوانی ذهنی
لازم به یادآوری است که کودکان دارای ناتوانی ذهنی نیازهای مشابهی با هر کودک دیگری دارند. نگه داشتن آنها در میان همسالان خود و قرار دادن آنها در معرض فعالیت های منظم دوران کودکی برای رشد آنها حیاتی است. والدین کودکان دارای ناتوانی ذهنی اغلب احساس می کنند که باید آنها را منزوی نگه دارند تا از آنها در برابر تمسخر یا قلدری محافظت کنند. با این حال این به توسعه مهارت های اجتماعی آنها کمک نمی کند. اگر والدین کودکی هستید که با ناتوانی ذهنی زندگی می کند در اینجا مواردی وجود دارد که می توانید انجام دهید تا مطمئن شوید فرزندتان زندگی سالم و کاملاً کارآمدی دارد:
-به یک گروه پشتیبانی بپیوندید: یک گروه حمایتی از والدین و افرادی که با این بیماری زندگی می کنند می توانند اطلاعات قابل اعتماد و حمایت عاطفی زیادی را به شماارائه دهند.
-در مورد این بیماری بیشتر بیاموزید: ضروری است که برای انجام تحقیقات خود زمان بگذارید و تا جایی که می توانید درباره وضعیتی که فرزندتان با آن دست و پنجه نرم می کند بیاموزید..
-در این فرآیند عجله نکنید: ناتوانی ذهنی یک وضعیت مادام العمر است. روند درمان کودک شما ممکن است مدت زیادی طول بکشد تا اینکه پیشرفتی را مشاهده کنید. در موارد شدید، انتظار پیشرفت سریع فرزندتان را نداشته باشید.
-اجتماعی بمانید: در صورت تشخیص این بیماری، حفظ زندگی اجتماعی فرزندتان حیاتی است. جداسازی آنها می تواند علائم آنها را تشدید کند.
-در درمان آنها شرکت کنید: در طول درمان کودک شما با تعدادی از متخصصان مراقبت از کودک برای بهبود عملکرد کار خواهند کرد. بسیار مهم است که بخشی از این فرآیند باشید.
مقاله های مرتبط
علائم هشدار دهنده تأخیر تکاملی
تأخیرهای رشدی در کودکان ۳ تا ۵ سال
گفتاردرمانی برای لکنت زبان کودکان
گفتاردرمانی در بیش فعالی کودکان
بهترین دکتر تاخیر گفتاری کودکان
شایع ترین علت تاخیر رشد در کودکان
تاثیر مشکلات گفتاری کودکان در نارساخوانی