گوشه گیری و کم حرفی در کودکان یکی از نگرانی‌های شایع والدین است. بسیاری از پدر و مادرها متوجه می‌شوند که فرزندشان تمایلی به بازی با دیگران ندارد، در جمع‌ها سکوت می‌کند و در مقایسه با هم سن و سالانش کمتر صحبت می‌کند. این رفتارها همیشه به معنای وجود یک مشکل جدی نیست، اما نادیده گرفتن آن می‌تواند به رشد اجتماعی، احساسی و زبانی کودک آسیب برساند.
در این مقاله به بررسی علت‌های رایج گوشه گیری و کم حرفی در کودکان می‌پردازیم و راهکارهایی در مرکز دکتر حسینی سیانکی برای کمک به این کودکان پیشنهاد می‌دهیم.
کم حرفی کودک؛ طبیعی یا نگران کننده؟
هر کودک ریتم رشد خاص خود را دارد. برخی کودکان ذاتاً آرام‌تر بوده و به جای سخن گفتن ترجیح می‌دهند بیشتر شنونده باشند. اما اگر کودک شما:
- حتی در محیط آشنا هم صحبت نمی‌کند.
- از برقراری ارتباط چشمی پرهیز می‌کند (عدم برقرار ارتباط چشمی کودکان نشانه چیست؟).
- به نظر می‌رسد درک صحبت‌های دیگران برایش دشوار است.
- در بازی‌های گروهی شرکت نمی‌کند یا همیشه تنها بازی می‌کند.
در این صورت بهتر است ارزیابی تخصصی انجام شود تا دلیل این رفتار مشخص شود.
دلایل گوشه گیری و کم حرفی در کودکان
علت‌های مختلفی می‌توانند باعث بروز این رفتارها در کودکان شوند. برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
۱.ویژگی‌های شخصیتی
بعضی کودکان ذاتاً درون‌گرا هستند. آن‌ها محیط‌های آرام را ترجیح می‌دهند، از شلوغی خسته می‌شوند و برای بیان احساسات خود از کلمات کمتری استفاده می‌کنند. در این حالت، اگر رشد زبانی و شناختی کودک طبیعی باشد، جای نگرانی نیست.
۲.اضطراب اجتماعی
کودکانی که از مورد قضاوت قرار گرفتن می‌ترسند، ممکن است در جمع‌ها سکوت اختیار کنند. اضطراب اجتماعی می‌تواند باعث شود کودک نتواند در جمع حرف بزند یا حتی واکنش‌های ساده‌ای مثل سلام کردن را انجام دهد.
۳.تأخیر در رشد گفتار و زبان
اگر کودک در درک کلمات یا جمله‌سازی مشکل دارد (تاخیر گفتاری و زبانی)، ممکن است از ترس اشتباه کردن کمتر صحبت کند. این موضوع می‌تواند به مرور او را از دیگران دور کرده و باعث گوشه‌گیری شود.
۴.تجربه‌های منفی در خانه یا مهدکودک
کودکانی که در محیط‌های استرس‌زا یا پرتنش زندگی می‌کنند یا در گذشته تجربه‌هایی چون طرد شدن یا تمسخر شدن داشته‌اند، ممکن است به مرور کم‌حرف و گوشه‌گیر شوند.
۵.اختلالات عصبی-رشدی
برخی کودکان به دلیل شرایطی مانند اوتیسم، اختلال اضطراب فراگیر یا اختلال پردازش حسی در تعاملات اجتماعی دچار مشکل می‌شوند و به همین دلیل کمتر صحبت می‌کنند و تمایلی به بازی با دیگران ندارند.
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟
اگر کم حرفی و گوشه گیری کودک با علائم زیر همراه است، بهتر است از یک متخصص کمک بگیرید:
- کودک بعد از سن ۳ سالگی هنوز جملات ساده نمی‌سازد.
- در جمع‌های خانوادگی یا بین دوستان شرکت نمی‌کند.
- واکنش‌های احساسی محدودی دارد.
- اغلب تنها بازی می‌کند و از همبازی فراری است.
- در ارتباط غیرکلامی (مثل نگاه، اشاره، ژست‌ها) مشکل دارد.
راهکارهایی برای والدین
۱.محیط امن و آرام فراهم کنید.
کودکان در فضایی که احساس امنیت کنند، راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کنند. از سرزنش یا فشار برای صحبت کردن پرهیز کنید.
۲.بازی‌های مشارکتی را در برنامه روزانه قرار دهید.
بازی کردن با کودک، به‌ویژه بازی‌های نقش آفرینی (مثل خاله بازی یا فروشنده بازی) کمک زیادی به افزایش تعاملات اجتماعی و کلامی کودک می‌کند.
۳.داستان گویی و کتاب خوانی
خواندن کتاب با صدای بلند، پرسیدن سؤال‌های ساده و تشویق کودک به پاسخ دادن، باعث تقویت مهارت‌های گفتاری می‌شود.
۴.از تکنیک‌های بازی درمانی استفاده کنید.
بازی درمانی یکی از روش‌های مؤثر برای کمک به کودکانی است که کم‌حرف یا گوشه‌گیر هستند. از طریق بازی، کودک احساسات و نگرانی‌هایش را بدون فشار کلامی بروز می‌دهد. در برخی مراکز تخصصی، بازی درمانی به شیوه‌ای کاملاً علمی و هدفمند زیر نظر کارشناسان اجرا می‌شود.
۵.ارزیابی توسط متخصص گفتاردرمانی یا روان‌شناس کودک
گاهی نیاز است تا کودک توسط تیم چند تخصصی مورد بررسی قرار گیرد تا مشخص شود مشکل اصلی گفتاری، رفتاری یا ترکیبی از هر دو است. در این مراکز، پس از ارزیابی دقیق، برنامه درمانی مناسبی طراحی می‌شود که می‌تواند شامل جلسات بازی درمانی، گفتاردرمانی یا مشاوره روان‌شناسی باشد.
نقش مراکز تخصصی در درمان گوشه گیری کودک
خوشبختانه امروزه در برخی مراکز توانبخشی کودک در تهران، خدمات متنوعی برای بررسی و درمان مشکلات رفتاری و گفتاری کودکان ارائه می‌شود. این خدمات معمولاً شامل:
- بازی درمانی تخصصی برای بهبود تعاملات اجتماعی
- گفتاردرمانی برای رفع اختلالات زبانی
- مشاوره کودک و خانواده برای کاهش اضطراب و بهبود ارتباط والد-کودک
- و کاردرمانی حسی-حرکتی برای بهبود ارتباطات غیرکلامی و تمرکز
از جمله مراکزی که طی سال‌های اخیر مورد توجه والدین زیادی قرار گرفته، مرکزی با مدیریت دکتر حسینی سیانکی است که در دو شعبه در غرب و شرق تهران فعالیت می‌کند. این مرکز با بهره‌گیری از تیم باتجربه، محیط کودک محور و تجهیزات استاندارد، خدمات متنوعی برای درمان مشکلات رفتاری کودکان ارائه می‌دهد.
جمع بندی
گوشه‌گیری و کم‌حرفی در کودکان مسئله‌ای است که می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد؛ از ویژگی‌های شخصیتی گرفته تا مشکلات رشدی یا اضطرابی. آنچه اهمیت دارد، تشخیص به موقع و برخورد درست والدین با این رفتارهاست. با ایجاد محیطی امن، استفاده از بازی و گفت و گوی مثبت و در صورت لزوم، مراجعه به مراکز تخصصی کودک، می‌توان به کودک کمک کرد تا به تدریج به جمع بازگردد و توانایی‌هایش را شکوفا کند.
اگر نگران رفتارهای فرزندتان هستید، همین امروز برای ارزیابی دقیق و شروع مسیر درمان با مرکز تخصصی دکتر حسینی سیانکی وقت بگیرید.
