افراد مبتلا به اوتیسم اغلب نسبت به محیط خود بسیار حساس هستند. این می تواند برای افراد مختلف در طیف اوتیسم معنای متفاوتی داشته باشد. اما به طور کلی افراد مبتلا به اوتیسم دارای سیستم های حسی غیرعادی هستند به این معنی که حواس آنها مانند بینایی، شنوایی، لامسه، بویایی و چشایی دچار بیش حسی باشد. برای افراد مبتلا به اوتیسم ” نادیده گرفتن” اطلاعات حسی هنگام ورود، دشوار می باشد. برخلاف افرادی که دارای سیستم‌های حسی معمولی هستند، افراد در طیف اوتیسم ممکن است دچار بیش حسی بوده و نتوانند صداهایی مانند دزدگیر ماشین یا سر و صدای جمعیت در یک رویداد ورزشی را نادیده بگیرند یا به طور انتخابی فیلتر کنند.
این وضعیت به عنوان اختلال پردازش حسی (SPD) نامیده می شود. این می تواند هم در افراد مبتلا به اوتیسم و هم در افراد بدون اوتیسم رخ دهد، اگر چه مدیریت بیش حسی در افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است، متفاوت باشد. این مقاله به بررسی بیش حسی در افراد مبتلا به اوتیسم می پردازد از جمله محرک ها و علائم حساسیت مفرط و آنچه که می توان برای اطمینان از سطح مناسب تحریک حسی انجام داد.
اختلال پردازش حسی چیست؟
اختلال پردازش حسی وضعیتی است که در آن فرد به طور معمول به محرک های حسی پاسخ نمی دهد. این اختلال که قبلاً به عنوان اختلال عملکرد یکپارچگی حسی شناخته می شد، بیشتر در کودکان مبتلا به اختلالات رشدی مانند اوتیسم، اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) و اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) دیده می شود و می تواند بزرگسالان مبتلا به اوتیسم را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
در برخی موارد فرد می تواند آنقدر حساس باشد که به احساساتی که دیگران حتی متوجه نمی شوند واکنش نشان دهد. نمونه ها عبارتند از:
-صداها به ویژه صداهای پایدار مانند ماشین چمن زنی، ماشین لباسشویی، تیک تاک ساعت، چکیدن آب یا صداهای ترافیک
-بینایی از جمله چراغ‌های فلورسنت که سوسو می‌زنند یا پرده‌هایی که بال می‌زنند.
-بوها از جمله بوهای سنگین یا متمایز مانند وسایل تمیز کردن، فرش های نو، عطرها و غذاها
-بافت ها از جمله خوردن غذاهای لغزنده یا لمس ژل ها
انواع محرک‌هایی که ممکن است باعث اضافه بار حسی (بیش حسی) شوند، می‌توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند.
هنگامی که با محرک “بیش از حد” مواجه می شوید به ویژه هنگامی که از منابع مختلفی می آید که نمی توان آنها را به طور انتخابی فیلتر کرد افراد با اختلال پردازش حسی ممکن است با علائمی به شرح ذیل مواجه شوند:
-اضطراب و ترس
-بی قراری
-از دست دادن تمرکز
-احساس غرق شدن یا آشفتگی
-افزایش ضربان قلب و تنفس
-مشغولیت یا ناتوانی در نادیده گرفتن منبع ناراحتی
-انگیزه قوی برای ترک منبع ناراحتی
-تحریک پذیری و عصبانیت
تشخیص اختلال پردازش حسی می‌تواند چالش برانگیز باشد، زیرا هیچ معیار رسمی برای این بیماری در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DMS-5) وجود ندارد. با این حال درمان های نسبتا استانداردی وجود دارد که استفاده می شود.
چالش های بیش حسی رایج در اوتیسم
مسائل پردازش حسی می تواند یکی از بزرگترین چالش ها برای افراد مبتلا به اوتیسم باشد. افرادی که شاهد پاسخ ها هستند اغلب آنها را اشتباه تعبیر می کنند یا فکر می کنند که “از ناکجاآباد آمده اند.” این تا حدی به این دلیل است که پاسخ ها همیشه یکسان نیستند. همانطور که محرک های حسی می توانند بین افراد متفاوت باشند، پاسخ به اضافه بار حسی نیز می تواند متفاوت باشد. آنها ممکن است شامل:
-رفتار جستجوگر حسی مانند استشمام کردن اشیا یا خیره شدن شدید به اجسام متحرک
-رفتارهای اجتنابی حسی مانند فرار از صداها، مناظر یا بافت های روزمره
-رفتارهای خود تحریکی مانند ضربه زدن به شقیقه خود، تکان دادن دستانشان یا جهش روی انگشتان پا
-درگیر شدن شدید با یک حس مورد علاقه
بیش حسی یا کم حسی در اوتیسم؟
با کمال تعجب برخی از افراد در این طیف کم حس هستند به این معنی که پاسخ آنها به محرک‌های حسی کاهش یافته و اغلب تمایل به حواس مختلف دارند. این همچنین می تواند منجر به تحریک به شکل تکان دادن اندام، قدم زدن یا سایر رفتارهای تکراری شود. حساسیت بیش از حد و حساسیت کم می تواند در افراد مبتلا به اوتیسم همزمان وجود داشته باشد. به عنوان مثال یک فرد ممکن است به صداهای بلند حساس باشد و نسبت به حس لمس کم حسی داشته باشد و برای آنها آرامش ایجاد کند.
طبق تحقیقات دانشکده پزشکی دانشگاه پیتسبورگ، اختلالات حسی یکی از دلایل اصلی این است که افراد مبتلا به اوتیسم دچار فروپاشی شده یا قادر به مدیریت موقعیت های معمولی نیستند. این شامل افراد مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا می‌شود که عموماً قادر به کنترل بسیاری از انواع استرس هستند.
بیش حسی اوتیسم فراتر از حواس پنجگانه
اضافه بار حسی به پنج حواس اصلی محدود نمی شود. یک فرد در این طیف همچنین ممکن است به سه حس اضافی که بر تعادل، مهارت‌های حرکتی و آگاهی بدن فرد تأثیر می‌گذارد، بیش از حد واکنش نشان دهد. به این حواس می گویند:
-حس دهلیزی: به ساختارهایی در گوش داخلی اشاره دارد که حرکت و تغییرات در موقعیت سر را تشخیص می‌دهد. سیستم دهلیزی می‌تواند به شما بگوید، برای مثال، چه زمانی سرتان راست یا کج شده است، حتی اگر چشمانتان بسته باشد.
-حس عمقی: این به درک اینکه بدن شما در رابطه با اشیاء دیگر کجاست، اشاره دارد. سیستم حس عمقی از گیرنده‌هایی در عضلات تشکیل شده است که طول، تنش و فشار عضله را کنترل می‌کنند.
-سیستم بینابینی: این به تشخیص آنچه در بدن شما می گذرد، از جمله دانستن اینکه چه زمانی گرسنه، سیر، گرم، سرد یا تشنه هستید، اشاره دارد. سیستم بینابینی در اطراف شبکه پیچیده ای از اعصاب جمجمه ای قرار دارد که تغییرات در دستگاه گوارش، رگ های خونی و سایر سیستم های اندام را تفسیر می کند.
این حواس می توانند به همان روشی که صدا، بینایی، لامسه، بویایی و چشایی می توانند بارگذاری شوند. حساسیت بیش از حد این حواس می تواند منجر به مشکلات تعادل و هماهنگی شود و خودتنظیمی را در برخی از افراد مبتلا به اوتیسم دشوار کند.
اضافه بار حسی خارج از طیف اوتیسم
حساسیت به احساسات به افراد مبتلا به اوتیسم محدود نمی شود. می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. حتی افراد بدون تشخیص اوتیسم نیز ممکن است دچار “بیش حسی” شوند مثلا اگرً دزدگیر اتومبیل در خارج از پنجره اتاق خواب آنها برای ۱۰ تا ۲۰ دقیقه بدون مهلت ادامه یابد یا اگر صدا یا نورهای بیش از حد قابل تحمل باشد، کلوب یا کنسرت را ترک می کنند.
با افزایش سن، حساسیت شما نسبت به برخی از احساسات (مانند صدا) به میزان قابل توجهی افزایش می یابد. گفته می شود، کودکان کوچکتر نیز ممکن است کمتر بتوانند احساسات را فیلتر کنند و با فروپاشی پاسخ دهند. بر اساس یک بررسی در سال ۲۰۱۸ در JAMA PEDIATRICS از هر شش کودک، یک کودک دارای مشکلات پردازش حسی است، که باعث فروپاشی مکرر می شود که والدین اغلب آنها را با عصبانیت یا رفتار بد اشتباه می گیرند.
بسیاری از علائم اضافه بار حسی (بیش حسی) در افراد بدون ابتلا به اوتیسم با علائم تجربه شده در افراد مبتلا به اوتیسم تفاوتی ندارد.
کمک به کودکان اوتیسم با بیش حسی
اطمینان از مقدار مناسب ورودی حسی (تنظیم حسی) برای آسایش جسمی و عاطفی فرد مبتلا به اوتیسم مهم است. شناخت علائم اختلال پردازش حسی اولین گام برای پیشگیری یا رفع واکنش حساسیت بیش از حد در افراد مبتلا به اوتیسم است. از جمله راه هایی که می توانید کمک کنید:
-مواظب علائم پریشانی باشید قبل از اینکه کودک شما بهم بریزد یا دچار بحران شود.
-فرد مورد علاقه خود را تشویق کنید تا آنچه را که باعث ناامیدی، عصبانیت یا آشفتگی می شود به شما بگوید تا بتوانید محرک های آزار دهنده را حذف کنید.
-بپرسید چه چیزی به آنها کمک می کند تا احساس آرامش کنند مانند تغییر محیط یا چرت زدن. در نظر بگیرید که یک جلیقه یا پتوی سنگین را تهیه کنید که می‌تواند حس آرامش و امنیت را ایجاد کند. برای یک کودک گاهی اوقات در دست گرفتن یک اسباب بازی مورد علاقه، آرامش بخش است.
-زمانی را برای ورزش منظم جهت تخلیه انرژی و استرس اختصاص دهید. برای یک کودک می‌توانید تاب یا ست بازی در فضای باز نیز تهیه کنید که می‌تواند ورودی حسی کودک را برای تنظیم بهتر فراهم کند.
تاثیر کاردرمانی در درمان بیش حسی
کاردرمانگران می‌توانند به کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلال حسی کمک کنند تا مهارت‌های ضروری برای زندگی روزمره را کسب کنند یا دوباره به دست آورند. یک تکنیک رایج، به‌ویژه برای کودکان، درمان یکپارچه‌سازی حسی (SIT) نامیده می‌شود. فرد در محیطی امن در معرض محرک های مختلف قرار می گیرد تا به تدریج حساسیت بیش از حد خود را کاهش دهد.
برای کودکان فرآیند معمولاً با ارزیابی شروع می شود تا مشخص شود که کودک به کدام محرک حساس است. .سپس کودک در یک محیط مبتنی بر بازی قرار می گیرد که در آن در معرض فعالیت های حسی خاص مانند تاب خوردن، مسواک زدن درمانی، بالا رفتن از نردبان، پریدن، بازی در آب و پیمایش در مسیر موانع با سطوح مختلف قرار می گیرد. گاهی اوقات به بزرگسالان گزینه هایی برای امتحان کردن در خانه داده می شود. علاوه بر SIT، ابزارهای دیگری برای کمک به کودکان یا بزرگسالان برای مقابله با بیش حسی عبارتند از:
-سازگاری حسی مانند گوش گیر یا هدفون برای حذف نویز
-تغییرات محیطی مانند دستگاه نویز سفید، تغییرات در آثار هنری یا تغییر در بافت ها برای کاهش تحریک
-رژیم های حسی یک استراتژی مناسب برای اطمینان از سطح مناسب تحریک برای فرد (که می تواند شامل فضایی آرام، رایحه درمانی، پتوهای وزن دار، توپ های بزرگ و فعالیت های بدنی باشد.)
خلاصه اوتیسم و بیش حسی
غیر معمول نیست که کودکان مبتلا به اوتیسم به طور غیرعادی نسبت به مناظر، صداها، مزه ها یا بافت های خاص حساس باشند. این بیماری که اختلال پردازش حسی (SPD) نامیده می‌شود مختص کودکان مبتلا به اوتیسم نیست اما در آنها شایع‌تر است. این اختلال می تواند رفتارهای غیر معمولی مانند بو کردن، تکان دادن بازوها یا ضربه زدن به شقیقه ها را تحریک کند.
اختلال یکپارچگی حسی همچنین می تواند توسط حس عمقی، سیستم بینابینی و حس دهلیزی تحریک شود. این حواس هستند که به شما کمک می کنند تعادل، هماهنگی و حرکت خود را در فضا حفظ کنید.
مهارت های مقابله ای برای SPD شامل شناخت علائم قبل از وقوع یک فروپاشی است. دکتر متخصص کاردرمانی می توانند به شما کمک کنند تا راه هایی برای جلوگیری از محرک های اختلال بیش حسی پیدا کنید مانند اصلاح محیط، استفاده از گوش گیر یا هدفون برای کاهش صداها، یا ایجاد یک “رژیم حسی” برای اطمینان از سطح مناسب تحریک بصورت روزانه می باشد.
بهترین مرکز درمان بیش حسی اوتیسم
درک چالش های حسی گام مهمی در جهت کمک به فرد مبتلا به اوتیسم برای ایجاد یک محیط راحت است. یادگیری بیشتر در مورد آن می تواند به شما در پیش بینی و مدیریت واکنش ها به حملات حسی که می تواند منجر به فروپاشی و اختلال شود کمک کند. آشنایی با این اختلال می تواند به شما در درک بهتر فرد مبتلا به اوتیسم در زندگی کمک کند. شما می توانید از متخصصین با تجربه ما در جهت تشخیص و درمان انواع اختلالات حسی کمک بگیرید.
مقاله های مرتبط
اختلال پردازش حسی و ناتوانی یادگیری