اغلب کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم به انواع خاصی از ورودی های حسی پاسخ مثبت می دهند. به عنوان مثال برخی جلیقه‌های سنگین و لباس‌های تنگ را آرام بخش می‌دانند در حالی که برخی دیگر هنگام انجام فعالیت بدنی بهتر می‌توانند تمرکز کنند. اتاق‌های حسی طیفی از ورودی‌های حسی آرام بخش و محرک را ارائه می‌کنند که می‌تواند برای یک گروه یا برای نیازهای یک فرد خاص طراحی شود. در این مطلب قصد داریم به سوال “چگونه اتاق حسی برای کودک اوتیسم بسازیم؟” پاسخ دهیم.
در حالی که ممکن است مقدار زیادی پول خرج کنید تا فضای حسی را برای فرزندتان فراهم کنید که نیازهای او را برطرف کند اما انجام همین کار با بودجه بسیار محدود نیز کاملاً ممکن است. نکته کلیدی این است که تجربیات حسی که برای کودک شما بهترین بهره را دارد، تشخیص دهید و سپس محصولات و تکنیک های مقرون به صرفه و مناسب برای ارائه آن تجربیات را بیابید.
چالش های حسی و اوتیسم
در سال ۲۰۱۳ معیارهای تشخیصی اوتیسم به گونه ای تغییر یافت که شامل «واکنش بیش از حد یا کم به ورودی حسی یا علاقه غیرعادی به جنبه های حسی محیط (به عنوان مثال بی تفاوتی آشکار نسبت به درد، دما، واکنش نامطلوب به صداها یا بافت های خاص، بوییدن بیش از حد یا لمس کردن اشیاء، شیفتگی بصری با نور یا حرکت) می باشد. به عبارت دیگر اکثریت قریب به اتفاق افراد در طیف اوتیسم یا جذب ورودی‌های حسی می‌شوند یا نسبت به آن واکنش‌پذیر هستند. بسیاری از افراد بسته به نوع ورودی و زمینه ای که در آن تجربه می شود واکنش بیش از حد یا کمتر از حد داشته باشند.
شواهد و تحقیقات نشان می دهد که می توان از ورودی های حسی به عنوان ابزاری برای کمک به افراد مبتلا به اوتیسم برای “خود تنظیمی” یا مدیریت اضطراب، استرس و بارهای حسی خود استفاده کرد. تجربیات حسی همچنین می‌تواند به افراد اوتیستیک کمک کند تا حس تعادل خود را ایجاد کنند، قدرت مرکزی بدن را بهبود بخشند و «حمله‌های» حسی مانند موسیقی بلند، نورهای فلورسنت و بوهای قوی را مدیریت کنند.
واقعیت این است که تحقیق در عین مثبت بودن، مطلقاً قطعی نیست. بله، حس درمانی و اتاق‌های حسی مفید به نظر می‌رسند همانطور که یک مطالعه مروری بیان می‌کند «اگرچه کارآزمایی‌های تصادفی کوچک و کنترل شده به اثرات مثبتی برای درمان‌های یکپارچه‌سازی حسی منجر شد، کارآزمایی‌های دقیق با استفاده از پروتکل‌های دستی برای درمان یکپارچگی حسی نیز همان نتیجه را داشتند.”
با وجود خلأهای موجود در پژوهش، مداخلات حسی به طور فزاینده ای برای کودکان مبتلا به اوتیسم محبوب هستند. دلایل واضح است: کودکان از مداخلات لذت می برند و بسیاری پس از تجربیات حسی احساس آرامش و شادی بیشتری می کنند. علاوه بر این اتاق‌های حسی و درمان‌های حسی عوارض جانبی خطرناکی ندارند، می‌توانند سلامت جسمی را بهبود بخشند و هزینه نسبتاً پایینی دارند.
درمانگران اختلالات حسی که بیشتر آنها متخصصین کاردرمانی هستند، از ابزارهای مختلفی برای ارائه تجربیات حسی مناسب برای تک تک مراجعان استفاده می کنند. به عنوان مثال یک جلیقه وزن دار می تواند به کودک مبتلا به اوتیسم کمک کند تا توجه و تمرکز بیشتری داشته باشد و شرکت در فعالیت های کلاس را برای او آسان تر کند.
اتاق حسی (سنسوری روم) چیست؟
اتاق‌های حسی فضاهایی هستند که به تجربیات حسی اختصاص داده شده‌اند تا به افراد مبتلا به اوتیسم کمک کنند تا احساس آرامش، حمایت و تمرکز کنند. مرکز تخصصی درمان اوتیسم مجهز به اتاق های حسی برای افرادی با علائم شدیدتر اوتیسم می باشد. این اتاق ها در مرکز بسیار کامل هستند. اتاق سنسوری روم فضاهایی با فناوری پیشرفته هستند که نه تنها برای افراد اوتیستیک، بلکه برای افراد مبتلا به زوال عقل و سایر اختلالات در نظر گرفته شده‌اند.
منابع حسی با تکنولوژی بالا و گران قیمت اگرچه می توانند موثر باشند، لزوما بهترین یا تنها راه برای تجهیز یک اتاق حسی نیستند. در واقع محصولاتی که به‌عنوان اسباب‌بازی‌های «حسی»، تاب یا کوسن های حسی فروخته می‌شوند، اغلب فقط نسخه‌های علامت گذاری‌شده اقلام بسیار ارزان‌تر موجود در هر فروشگاه بزرگ هستند.
سوالاتی که باید از خود بپرسید؟
اگر کودک اوتیستیک یا عضو بزرگسال خانواده شما احساس آرامش و تمرکز بیشتری در انواع خاصی از تنظیمات داشته باشد، یک اتاق حسی ممکن است مکمل مهمی برای خانه شما باشد. می تواند پناهگاهی برای فرار از اضافه بار حسی، پاداشی برای رفتار خوب، ابزاری برای آرامش خود یا حتی فضایی درمانی برای ایجاد مهارت ها فراهم کند. قبل از شروع مهم است که این سوالات را در نظر بگیرید.
-اتاق یا فضای حسی شما در کجا قرار خواهد گرفت؟ اگر تنها چیزی که دارید گوشه ای از اتاق نشیمن است، بدیهی است که باید تعداد اقلامی را که خریداری می کنید محدود کنید. همچنین ممکن است بخواهید راهی پیدا کنید تا آن قسمت از اتاق را با یک صفحه نمایش، چادر بازشو یا سایر نقاط مشخص جدا کنید. حتی یک چادر اسباب بازی به اندازه کافی بزرگ است که یک پناهگاه حسی برای کودک شما فراهم کند.
-بودجه شما چقدر است؟ اگر چند میلیون تومان در اختیار دارید، گزینه های زیادی دارید. حتی اگر فقط داشته باشید، می توانید کار را انجام دهید.
-هدف اتاق چیست؟ آیا صرفاً در نظر گرفته شده است که پناهگاهی برای فرزند شما باشد، جایی که او می تواند هر زمان که احساس می کند به آنجا برود؟ یا قصد دارید از آن برای درمان، آموزش یا فعالیت های دیگر استفاده کنید.
-چه تجربیات حسی به کودک شما کمک می کند؟ برای پاسخ به این سوال، ممکن است بخواهید با یک کاردرمانگر کار کنید که کودک شما را به خوبی می شناسد. برخی از کودکان با تجربیات بسیار فعال و فیزیکی بهترین عملکرد را دارند در حالی که برخی دیگر پیله کردن را ترجیح می دهند. برخی جذب موسیقی می شوند در حالی که برخی دیگر آن را آزاردهنده می دانند.
واکنش های کودک شما به محرک های حسی مختلف، همراه با نیازها و چالش های خاص او، انتخاب های شما را تعیین می کند.
انتخاب موارد برای اتاق حسی شما
شما اقلامی را از دسته‌های مختلف انتخاب می‌کنید تا در اتاق حسی خود بگنجانید، اقلام خاصی را انتخاب می‌کنید که متناسب با فضا و بودجه شما باشد و مهمتر از همه برای فرزندتان جذاب باشد. هر کدام به جنبه متفاوتی از تجربیات حسی کودک شما مربوط می شود.
- دهلیزی (مربوط به تعادل): تاب‌ها تقریباً همیشه در فضاهای حسی و درمان‌ها گنجانده می‌شوند، زیرا تسکین‌دهنده و تکراری هستند، حس پیله شدن را ایجاد می‌کنند و به تقویت استحکام هسته و ارائه ورودی دهلیزی کمک می‌کنند.
می‌توانید برای یک تاب درمانی رسمی که از سقف آویزان است، هنگفت خرج کنید، اما می‌توانید تجربه مشابهی را با یک ننو، راکر گلایدر یا اسب گهواره ارزان‌تر ارائه دهید.
- حس عمقی (جهت گیری بدن در فضا): برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم احساس می‌کنند که از بدن خود جدا شده‌اند و میل به احساسات فیزیکی برای تمرکز بر خود دارند.
- دیداری: افراد مبتلا به اوتیسم اغلب یادگیرندگان بصری هستند و ورودی های بصری می تواند بسیار زیاد باشد. لامپ های فلورسنت بسیار مشکل ساز هستند، اما چراغ های هالوژن، چراغ های چشمک زن و غیره نیز مشکل ساز هستند.
نورهای رشته ای و نسبتاً کم نور را در اتاق حسی خود نگه دارید و در نظر بگیرید که کودک خود را با تحریک بصری ملایم به شکل نورهای پاستلی رنگ کم وات، لامپ های گدازه ای، ستون های حبابی، فواره های آب یا پروژکتورهای نوری تحریک کنید.
- شنیداری: برای برخی از افراد در طیف، صداهای آرامش بخش ابزار فوق العاده ای برای آرامش هستند. در نظر بگیرید که فضای خود را با منابع شنوایی مهیا سازید. گزینه‌ها شامل سی‌دی، دستگاه‌های نویز سفید، زنگ‌ها یا صداهای طبیعت است. اگر صدا برای دیگران در خانه آزاردهنده است از هدست استفاده کنید.
- بویایی: بسیاری از افراد در طیف اوتیسم به طور غیرعادی به بوها واکنش نشان می دهند. بوهای تند می تواند بسیار آزاردهنده باشد. برای مثال تعامل با حیوانات مزرعه می تواند ناراحت کننده باشد.
برخی از بوها می توانند آرامش بخش باشند. ممکن است بخواهید با رایحه درمانی آزمایش کنید تا مشخص شود که آیا برای کودک شما مفید است یا خیر.
اتاق حسی برای اوتیسم
هنگامی که فضای حسی خود را تنظیم کردید، راه های متعددی برای استفاده از آن خواهید یافت. مثلا:
-به فرزندتان در این فضا بپیوندید و با هم بازی کنید تا راهی برای ایجاد رابطه خود با یکدیگر و در عین حال تقویت مهارت‌های ارتباط اجتماعی فرزندتان پیدا کنید.
– به فرزندتان بیاموزید که از فضا به‌عنوان پناهگاهی استفاده کند، جایی که اگر احساس آشفتگی یا اضطراب کرد، بتواند آرام شود.
– زمانی را در فضا به عنوان پاداش برای انجام یک کار خوب اختصاص دهید و از امتحان کردن غذاهای جدید بپرهیزید.
– با درمانگرهای فرزندتان درباره ایده‌هایی برای تجربیات حسی یا منابعی مشورت کنید که می‌تواند به کودکتان کمک کند تا آرام شود.
توصیه مرکز به والدین
اتاق های حسی بدون خطر و سرگرم کننده هستند و پتانسیل ایجاد تغییر مثبت در زندگی کودک شما را دارند. با این حال قبل از شروع مهم است که بدانید چه چیزی برای کودک شما بهتر است. با هر بودجه ای که می توانید یک اتاق حسی با کیفیت خوب برای فرزندتان تهیه کنید. جهت مشاوره می توانید از طریق مرکز تخصصی درمان اوتیسم با ما همراه باشید.
مقاله های مرتبط
اختلال پردازش حسی و ناتوانی یادگیری