بسیاری از والدین با این مشکل روبه‌رو هستند که فرزندشان در نوشتن دیکته اشتباهات زیادی دارد؛ گاهی حروف را جابه‌جا می‌نویسد، بخش‌هایی از کلمه را جا می‌اندازد یا جملات را ناقص می‌نویسد. در ظاهر ممکن است این مشکل به «بی‌دقتی» نسبت داده شود، اما در واقع در بسیاری از موارد، علت اصلی آن ضعف حافظه شنیداری است.
حافظه شنیداری به توانایی کودک برای شنیدن، نگهداری و بازخوانی صداها یا کلمات گفته می‌شود. زمانی که این حافظه به‌خوبی عمل نکند، کودک نمی‌تواند صدای شنیده‌شده را به شکل درست روی کاغذ منتقل کند. در این مقاله به بررسی اهمیت تقویت حافظه شنیداری در املا، راهکارهای مؤثر برای بهبود آن، و نقش مرکز تخصصی اختلال یادگیری دکتر حسینی سیانکی در درمان این مشکل می‌پردازیم.
حافظه شنیداری چیست؟
حافظه شنیداری توانایی مغز در ذخیره و یادآوری اطلاعات شنیداری است. این مهارت شامل سه مرحله مهم است:
- دریافت صداها: کودک صداها را از محیط می‌شنود.
- پردازش و نگهداری: مغز این صداها را ذخیره و طبقه‌بندی می‌کند.
- بازیابی: هنگام نوشتن املا، کودک باید همان صداها را به یاد بیاورد و به حروف تبدیل کند.
اگر کودک در یکی از این مراحل دچار ضعف باشد، نتیجه آن در املا به‌صورت اشتباهات شنیداری و نوشتاری بروز می‌کند. برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله “اختلال شنیداری در املا؛ علت ها و روش های درمان” مراجعه فرمایید.
ارتباط حافظه شنیداری و املا
نوشتن املا فقط یک مهارت نوشتاری نیست؛ بلکه فرآیندی است که به هماهنگی گوش، مغز و دست نیاز دارد. کودک باید جمله را بشنود، در ذهن نگه دارد، آن را تجزیه کند و سپس روی کاغذ بنویسد. اگر حافظه شنیداری او ضعیف باشد، این زنجیره شکسته می‌شود و خطاهایی مانند موارد زیر رخ می‌دهد:
- فراموش کردن بخش پایانی کلمات
- نوشتن کلمات ناقص یا با ترتیب اشتباه
- ناتوانی در حفظ جمله‌های طولانی
- تکرار اشتباهات مشابه در املاهای مختلف
بنابراین، تقویت حافظه شنیداری در املا یکی از مهم‌ترین مراحل برای پیشگیری از اختلال دیکته‌نویسی در کودکان است.
نشانه‌های ضعف حافظه شنیداری در کودکان
ممکن است کودک شما در ظاهر خوب بشنود، اما در واقع حافظه شنیداری ضعیفی داشته باشد. برخی نشانه‌های رایج عبارت‌اند از:
- نیاز مداوم به تکرار جمله توسط معلم یا والدین
- دشواری در دنبال کردن دستورالعمل‌های چندمرحله‌ای
- فراموش کردن شعر، آهنگ یا جملات کوتاه
- اشتباه در نوشتن کلمات مشابه در املا
- عملکرد ضعیف در درک مطلب شنیداری
اگر چند مورد از این علائم در کودک شما وجود دارد، بهتر است حافظه شنیداری او به‌صورت تخصصی ارزیابی شود.
علت‌های ضعف حافظه شنیداری
ضعف حافظه شنیداری ممکن است به دلایل گوناگون ایجاد شود، از جمله:
- سابقه عفونت یا مشکلات گوش میانی در کودکی
- کم‌توجهی یا بیش‌فعالی
- نبود تمرکز در محیط‌های آموزشی پر سر و صدا
- تأخیر در رشد زبانی و گفتاری
- اختلال پردازش شنیداری (Auditory Processing Disorder)
- استرس و اضطراب یادگیری
در بسیاری از موارد، این مشکل با تمرین‌های منظم و تخصصی قابل درمان است.
تمرینات مؤثر برای تقویت حافظه شنیداری در املا
۱. تکرار دنباله صداها و کلمات
چند واژه پشت سر هم به کودک بگویید و از او بخواهید همان ترتیب را تکرار کند. با افزایش تعداد واژه‌ها، چالش ذهنی او بیشتر می‌شود.
۲. بازی “یادت باشه چی گفتم”
جملات ساده‌ای مانند «من امروز به پارک رفتم و بستنی خوردم» بگویید و سپس از کودک بخواهید جمله را به‌طور کامل تکرار کند. این تمرین به تقویت بازیابی اطلاعات شنیداری کمک می‌کند.
۳. دیکته با فاصله
به جای گفتن سریع جملات، بین هر بخش مکث کنید تا کودک فرصت نگهداری و یادآوری داشته باشد. این روش به مرور ظرفیت حافظه شنیداری کوتاه‌مدت را افزایش می‌دهد.
۴. داستان‌گویی شنیداری
داستان کوتاهی تعریف کنید و در پایان از کودک بخواهید اتفاقات را به ترتیب بازگو کند. این فعالیت ترکیبی از توجه، تمرکز و حافظه شنیداری است.
۵. استفاده از بازی‌های دیجیتال آموزشی
برخی اپلیکیشن‌ها و بازی‌های کاردرمانی در اتاق شنیداری، تمرین‌هایی برای بهبود حافظه شنیداری ارائه می‌دهند. انتخاب بازی‌های هدفمند، انگیزه کودک را بالا می‌برد و یادگیری را لذت‌بخش می‌کند.
نقش گفتاردرمانی در تقویت حافظه شنیداری
گفتاردرمانگران با استفاده از تمرینات علمی و ساختاریافته، به کودک کمک می‌کنند تا توانایی نگهداری و یادآوری اطلاعات شنیداری را بهبود دهد. تمریناتی مانند:
- تشخیص کلمات مشابه،
- تمایز بین واج‌ها،
- و افزایش طول جملاتی که کودک باید به خاطر بسپارد
از جمله فعالیت‌های تخصصی گفتاردرمانی برای تقویت حافظه شنیداری در املا است.
مرکز تخصصی اختلال یادگیری دکتر حسینی سیانکی
مرکز تخصصی اختلال یادگیری دکتر حسینی سیانکی با تکیه بر دو دهه تجربه در ارزیابی ادراک شنیداری و درمان مشکلات یادگیری، یکی از مراکز پیشرو در زمینه درمان ضعف حافظه شنیداری در کودکان است.
در این مرکز، کودکان ابتدا از نظر توجه، تمرکز، حافظه شنیداری و تمیز شنیداری مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. سپس بر اساس نتایج آزمون‌ها، برنامه درمانی شخصی‌سازی‌شده شامل:
- تمرینات تقویت حافظه شنیداری،
- تمرینات کاردرمانی توجه،
- آموزش املا به روش چندحسی (دیداری–شنیداری–حرکتی)،
- و گفتاردرمانی تخصصی
برای هر کودک طراحی می‌شود.
کودکانی که تحت مداخله در این مرکز قرار گرفته‌اند، معمولاً پس از چند ماه در دیکته‌نویسی، درک شنیداری و حتی اعتمادبه‌نفس تحصیلی پیشرفت چشمگیری نشان می‌دهند.
راهکارهای والدین در خانه
- برای فرزندتان کتاب بخوانید و از او بخواهید بخش‌هایی را بازگو کند.
- از بازی‌های صوتی و آهنگ‌های کودکانه برای تقویت حافظه استفاده کنید.
- هنگام دیکته گفتن، آرام و با مکث جمله‌ها را بخوانید.
- هر پیشرفت کوچک را با تشویق و پاداش تقویت کنید.
تداوم تمرینات خانگی در کنار جلسات تخصصی، بهترین نتیجه را در بهبود حافظه شنیداری ایجاد می‌کند.
سخن پایانی
حافظه شنیداری قوی، پایه‌ای برای املا، خواندن و درک مطلب است. کودکانی که توانایی شنیدن، نگهداری و یادآوری کلمات را دارند، در مسیر تحصیلی خود موفق‌تر عمل می‌کنند. اگر احساس می‌کنید فرزندتان در دیکته‌نویسی مشکل دارد یا جملات را به‌خاطر نمی‌سپارد، بهتر است او را برای ارزیابی تخصصی به یک مرکز معتبر ببرید.
مرکز تخصصی اختلال یادگیری تحت نظر دکتر حسینی سیانکی با استفاده از برنامه‌های درمانی هدفمند، به کودکان کمک می‌کند تا مهارت شنیداری و حافظه خود را تقویت کرده و با اعتمادبه‌نفس بالا در درس املا بدرخشند.
