فلج اطفال که با نام پولیومیلیت نیز شناخته می شود یک بیماری ویروسی است که سلول های عصبی نخاع را از بین می برد و باعث ضعف عضلانی یا فلج برخی از قسمت های بدن می شود. پولیومیلیت یک بیماری مسری است که توسط ویروس فلج اطفال Picornaviridae ایجاد می شود. ویروس فلج اطفال می تواند از فردی به فرد دیگر یا از طریق غذا و آب حاوی مدفوع انسان منتقل شود. سندرم فلج و سندرم پس از فلج اطفال شامل مجموعه ای از علائم و نشانه های ناتوان کننده مانند از دست دادن رفلکس ها، شل شدن اندام ها، ضعف و درد پیشرونده عضلانی یا مفاصل و خستگی می باشد.

علائم فلج اطفال بسیار متغیر است از مشکلات ویروسی بدون فلج تا کوادروپلژی و حتی نارسایی تنفسی می باشد. بنابراین مداخله درمانی از بیماری به بیمار دیگر متفاوت است. این مداخلات شامل جراحی است که می تواند برای برقراری مجدد تعادل در عضلات اطراف مفاصل برای جلوگیری از تغییر شکل انجام شود. کاردرمانی در فلج اطفال نیز یکی از بهترین گزینه های درمانی موجود برای بیماران فلج اطفال است. هدف درمان کاردرمانی در پولیومیلیت دستیابی به وضعیت فیزیکی قابل قبولی برای بیماران با طراحی تمرینات مناسب بدون خستگی برای مقابله با ضعف استفاده بیش از حد عضلانی است. در این مطلب به بررسی درمان کاردرمانی برای بیماران مبتلا به فلج اطفال می پردازیم.

درمان کاردرمانی فلج اطفال

برنامه های ورزشی برای بیماران فلج اطفال به طور خاص با وضعیت عملکردی و نیازهای فرد طراحی شده است. تمرینات کاردرمانی نباید بیمار را بیش از حد خسته کند زیرا می تواند سطح عملکردی بیمار را کاهش دهد. درمان کاردرمانی در فلج اطفال شامل کاهش فعالیت، قدم زدن (دوره‌های استراحت در طول فعالیت)، گرما درمانی، سرما درمانی، تحریک‌های الکتریکی پوستی (TENS)، کشش، استفاده از وسایل کمکی و اصلاح سبک زندگی باشد. بهترین برنامه های مرکز کاردرمانی فلج اطفال به شرح ذیل می باشد:

۱. تمرین عضلات دمی: تمرین عضلات دمی را می توان با استفاده از اسپیرومتر یا تمرینات تنفسی ساده در خانه انجام داد. بیمار به مدت ۲۰ دقیقه تمرین را با ۱ دقیقه ورزش، ۱ دقیقه استراحت و ۱۰ بار تکرار انجام می دهد که هر روز برای مدت ۱۰ تا ۱۴هفته انجام می شود.

۲. حرکات فعال و غیر فعال مفاصل: تمرینات حرکتی مفاصل زمانی که عضلات در اسپاسم هستند یا بسیار حساس هستند توصیه نمی شود. بدون ایجاد درد، فعالیت های ساده ای برای لگن، مچ پا و سایر مفاصل انجام می شود تا آنها را در یک محدوده کامل هر روز حرکت دهند. در صورت فلج، حرکات غیرفعال جایگزین حرکات فعال می شوند.

۳. اسپلینت و پشتیبانی پوسچر: در کاردرمانی فلج اطفال وضعیت صحیح بیمار در رختخواب برای جلوگیری از ناهنجاری ها حفظ می شود.  تکیه گاه های جداشدنی مانند اسپیلنت های بالای زانو، حمایت کننده های زانو و مچ پا، زانو را صاف نگه می دارند و همچنین به جلوگیری از هرگونه تغییر شکل خم شدن لگن کمک می کنند. تکیه گاه های ستون فقرات برای بیمار مبتلا به ستون فقرات به حمایت از کمر کمک می کند.

۴. حرکت و جابجایی: حرکت تدریجی بیمار در کاردرمانی فلج اطفال یعنی پیشرفت از  تخت به روی صندلی، از نشستن به ایستادن و راه رفتن می باشد. بیمارانی که عضله چهار سر ران ضعیفی دارند با حمایت از زانو با دست یا با فشار دادن زانوی خود می توانند بدون اسپلینت راه بروند.

۵. تمرین های قدرتی: تمرین های مقاومتی پیشرونده نظارت شده در کاردرمانی فلج اطفال با انقباضات ارادی و استراحت انجام می شود تا امکان بهبودی از خستگی فراهم شود. برای محافظت در برابر خطر احتمالی استفاده بیش از حد، بار تمرین اولیه حداقل است و در نهایت به تدریج افزایش می یابد. تمرینات گرم کردن عمومی با تمرینات کم مقاومت و با تکرار زیاد برای همه گروه های عضلانی اصلی، هم برای اندام فوقانی، هم برای اندام تحتانی و هم برای تنه دنبال می شود. تاکید بیشتری بر تمرین عضله چهار سر ران شده است.

۶. تمرینات تناسب اندام قلبی عروقی: برای به دست آوردن حداکثر آمادگی قلبی عروقی بدون بدتر شدن سطح خستگی مزمن باید سطح صحیح ورزش توصیه شود. ثابت شده است که ورزش بیش از حد قلبی عروقی سطوح خستگی مزمن را افزایش می دهد، اگرچه مقداری ورزش برای بهبود آمادگی قلبی عروقی ضروری است.  بنابراین یک جلسه با شدت متوسط، جلسات کوتاه، استراحت مکرر با زمان بهبودی کافی بین روزهای جلسه ترجیح داده می شود.

۷. کشش عضلات و مفاصل: کشش عضلات و مفاصل به پیشگیری از اسپاسم کمک می کند. مفاصل باید در جهت مخالف انقباض کشیده شوند، تمرین های کششی کاردرمانی فلج اطفال باید یک بار در روز و حداقل ۳ بار انجام شود. هر کشش کاردرمانی باید بمدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه حفظ شود.

۸. منیپولاسیون ناهنجاری های مچ پا و پا: مهمترین تغییر شکلی که باید اصلاح شود دفورمیتی اکوینوس است. مچ پا باید محکم در وضعیت دورسی فلکشن ثابت شود. در صورت واروس پا یا اداکشن جلوی پا، مهم است که منیپولاسیون محکم اما ملایم باشد و از دستکاری بیش از حد زوری خودداری شود. فشار سفت به مدت ۵ دقیقه در جهت مخالف بدشکلی تکرار می شود و به دنبال آن جراحی اصلاحی برای جلوگیری از عود مجدد انجام می شود.

۹. ارتز: کودکانی که اندام‌های ضعیفی دارند و احتمال بدشکلی دارند توصیه می‌شود تا پایان دوره رشد از ارتز استفاده کنند. آنها می توانند بدون تکیه گاه راه بروند اما ارتز باید به درستی روی اندام ثابت شود.

۱۰. عصای زیر بغل: عصا در بیماران مبتلا به ضعف دو یا یک طرفه پا و ستون فقرات مورد نیاز است. عصاها باید از نظر طول و جای دست مناسب باشند. در صورت ضعف تنه یا بازوها، قسمت بالای عصا باید به خوبی پوشانده شود تا از فشار در ناحیه زیر بغل و فلج عصب رادیال جلوگیری شود.

۱۱. آب درمانی: جلسات تمرینی را می توان در استخر آب درمانی برگزار کرد که برای تمرین آمادگی جسمانی عمومی شامل فعالیت های مقاومتی و استقامتی، تعادل، کشش و آرامش طراحی شده است. بیمار در سطح شدتی تمرین می کند که خستگی عضلانی در طول یا بعد از جلسه تمرین وجود نداشته باشد.

۱۲. تمرینات هوازی: ورزش با ۷۰ درصد حداکثر ضربان قلب در یک برنامه تمرینی هوازی مفید است. به عنوان مثال هفته ای ۳ بار به مدت ۲۰ دقیقه در یک برنامه ورزشی هوازی روی تردمیل تمرین کنید. بیمار باید این تمرینات را به طور منظم یا طبق توصیه متخصص کاردرمانی فلج اطفال انجام دهد. درمان خوب کاردرمانی فلج اطفال عمدتا بر افزایش راحتی، تسریع بهبودی و جلوگیری از عوارض تمرکز دارد.

مقاله های مرتبط

کاردرمانی در سندرم پس از فلج اطفال