آپراکسی و اوتیسم اختلالاتی هستند که می‌توانند مهارت‌های حرکتی، گفتاری و حتی اجتماعی کودکان را به‌طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهند. این اختلالات باعث می‌شوند کودکان در انجام حرکات هدفمند، بیان کلمات و جملات، و برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل شوند. تشخیص به موقع و بهره‌گیری از روش‌های درمانی تخصصی، شامل گفتاردرمانی، کاردرمانی و تمرینات یکپارچگی حسی، می‌تواند توانمندی‌های کودک را افزایش داده، استقلال او را در زندگی روزمره بهبود ببخشد و مسیر رشد و یادگیری او را هموارتر کند.
آپراکسی چیست و چرا اهمیت دارد؟
اختلال برنامه‌ریزی حرکتی یا آپراکسی، ناتوانی در اجرای حرکات هدفمند است، حتی زمانی که کودک توانایی عضلانی و هماهنگی کافی دارد. این اختلال می‌تواند در حرکات دست، پا، صورت و حتی گفتار ظاهر شود.
انواع آپراکسی در کودکان:
- آپراکسی حرکتی دهانی (Oral Apraxia): دشواری در حرکات دهان و لب، مشکلات گفتاری و بلع
- آپراکسی توسعه‌ای (Childhood Apraxia of Speech – CAS): اختلال گفتاری با تأخیر در تولید صداها و جملات
- آپراکسی حرکتی عمومی: مشکل در هماهنگی حرکات دست و پا، تقلید حرکات و انجام فعالیت‌های پیچیده
ارتباط آپراکسی با اوتیسم
مطالعات نشان می‌دهند که بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، علائم آپراکسی را نیز نشان می‌دهند. دلیل اصلی این ارتباط، نقص در برنامه‌ریزی حرکتی و هماهنگی مغز و بدن است.
نشانه‌های آپراکسی در کودکان اوتیستیک:
- تأخیر در شروع صحبت کردن و دشواری در تلفظ کلمات
- مشکل در تقلید حرکات دیگران
- استفاده نادرست از ابزارها مانند قاشق یا مداد
- ناتوانی در انجام حرکات پیچیده یا ترکیبی
- حرکات دست و پا غیرهماهنگ و کند
تشخیص زودهنگام این نشانه‌ها برای شروع درمان حیاتی است و می‌تواند مسیر رشد کودک را تسهیل کند.
تمرینات عملی و خانگی برای کمک به کودکان
والدین می‌توانند با تمرینات ساده و سرگرم‌کننده، مهارت‌های حرکتی و گفتاری کودک را تقویت کنند:
- تمرینات گفتاری
- تقلید صداها: با کودک صداهای ساده مانند “ما، با، تا” را تکرار کنید و از او بخواهید تقلید کند.
- بازی با حروف: کارت‌های تصویری با حروف و کلمات ساده درست کنید و کودک را تشویق به گفتن کلمات کنید.
- آهنگ و شعر: آواز خواندن و شعر گفتن باعث تقویت حافظه گفتاری و هماهنگی دهان و لب می‌شود.
- تمرینات حرکتی
- بازی با توپ: توپ را به سمت کودک پرتاب کنید و از او بخواهید با دست یا پا بگیرد.
- پازل‌های دست‌ورزی: استفاده از بازی‌های مونتاژ و پازل برای بهبود هماهنگی دست و چشم
- نقاشی و رنگ‌آمیزی: تقلید خطوط، شکل‌ها و نقاشی‌های ساده مهارت‌های حرکتی ظریف را تقویت می‌کند.
- تمرینات یکپارچگی حسی
- راه رفتن روی مسیرهای مختلف: استفاده از سطوح نرم، فرش و موانع کوچک باعث تقویت تعادل و هماهنگی می‌شود.
- بازی با شن و آب: فعالیت‌های حسی با دست باعث تحریک پردازش حسی و مهارت‌های حرکتی کودک می‌شود.
- حرکات موزون: تقلید حرکات ساده مثل بالا بردن دست‌ها، چرخش و نشستن و برخاستن
درمان تخصصی آپراکسی و اوتیسم
۱. گفتاردرمانی تخصصی: گفتاردرمانی باعث بهبود تولید صداها، کلمات و جملات می‌شود و توانایی کودک در ارتباط کلامی را افزایش می‌دهد.
۲. کاردرمانی حرکتی: کاردرمانی به کودک کمک می‌کند مهارت‌های حرکتی ظریف و کلی خود را تقویت کند و اجرای حرکات هدفمند آسان‌تر شود.
۳. روش‌های ترکیبی: بسیاری از متخصصان از ترکیب کاردرمانی، تمرینات حسی-حرکتی و گفتاردرمانی در آپراکسی استفاده می‌کنند تا بهترین نتیجه حاصل شود.
۴. ابزارهای کمکی
- تبلت‌ها و اپلیکیشن‌های آموزشی
- تابلوهای ارتباط تصویری
- بازی‌های تعاملی حرکتی و گفتاری
اهمیت تشخیص زودهنگام
تشخیص به موقع آپراکسی و اوتیسم باعث می‌شود کودک:
- زودتر به مهارت‌های گفتاری دست یابد.
- مهارت‌های حرکتی و استقلال در انجام فعالیت‌های روزمره افزایش یابد.
- در مدرسه و محیط اجتماعی موفق‌تر عمل کند.
معرفی مرکز دکتر حسینی سیانکی
مرکز دکتر حسینی سیانکی با دو شعبه در تهران (مرکز اوتیسم غرب تهران و مرکز اوتیسم شرق تهران)، خدمات تخصصی تشخیص و درمان آپراکسی و اوتیسم را ارائه می‌دهد. این مرکز با بهره‌گیری از تیم مجرب شامل گفتاردرمانگران، کاردرمانگران و روانشناسان کودک، برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی‌شده طراحی می‌کند تا مسیر رشد و توانمندی‌های کودک را هموار کند.
ویژگی‌های مرکز:
- ارزیابی دقیق و تخصصی هر کودک
- استفاده از روش‌های روز دنیا و تمرینات عملی
- پشتیبانی والدین در منزل برای تمرینات خانگی
- دو شعبه مجهز در غرب و شرق تهران
جمع‌بندی
آپراکسی و اوتیسم می‌توانند تأثیر زیادی بر مهارت‌های حرکتی و گفتاری کودک داشته باشند. تشخیص زودهنگام، تمرینات خانگی و درمان تخصصی باعث بهبود توانایی‌ها، افزایش استقلال و موفقیت در زندگی روزمره کودک می‌شود. مرکز تخصصی درمان اوتیسم تحت نظر دکتر حسینی سیانکی با ارائه برنامه‌های جامع و شخصی‌سازی‌شده، مسیر توانمندسازی کودکان را هموار می‌کنند.
