سکته مغزی یکی از جدی‌ترین آسیب‌های عصبی است که می‌تواند به طور ناگهانی توانایی حرکت، هماهنگی و فعالیت‌های روزمره فرد را دچار اختلال کند. در چنین شرایطی، کاردرمانی در منزل برای سکته مغزی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای بازیابی توانایی‌های حرکتی و استقلال فرد محسوب می‌شود. گرچه کاردرمانی معمولاً در بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها یا مراکز توانبخشی انجام می‌گیرد، اما انتخاب گزینه درمان در خانه می‌تواند مزایای ویژه‌ای داشته باشد؛ چراکه فرد در محیطی آرام، آشنا و ایمن تمرینات خود را پیگیری می‌کند. آشنایی با اینکه کاردرمانی در منزل پس از سکته مغزی چگونه انجام می‌شود و چه خدماتی ارائه می‌گردد، به بیماران و خانواده‌ها کمک می‌کند تا بهترین تصمیم را برای مسیر درمانی و بازگشت به زندگی عادی بگیرند.
شروع خدمات کاردرمانی در خانه برای سکته مغزی
شروع کاردرمانی در خانه برای سکته مغزی معمولاً پس از ترخیص از بیمارستان و با توصیه متخصص مغز و اعصاب انجام می‌شود. هدف اصلی این خدمات، تقویت مهارت‌های حرکتی، تسهیل در راه رفتن و بازگشت تدریجی بیمار به فعالیت‌های روزمره است. از آنجا که جابه‌جایی برای بسیاری از بیماران سکته مغزی دشوار است، انتخاب کاردرمانی در منزل می‌تواند بهترین گزینه برای ادامه درمان و تسریع روند بهبودی باشد.
ارزیابی کاردرمانی در منزل برای سکته مغزی
ارزیابی کاردرمانی در منزل برای سکته مغزی در همان جلسه اول توسط کاردرمان متخصص انجام می‌شود. در این مرحله، وضعیت حرکتی و عملکرد فعلی بیمار بررسی شده و اطلاعاتی درباره ماهیت آسیب، درمان‌های دریافت‌شده و سطح قبلی توانایی‌ها جمع‌آوری می‌گردد. همچنین سوابق پزشکی گذشته نیز مرور می‌شود تا یک تصویر کامل از شرایط بیمار به دست آید.
کاردرمانگر در این ارزیابی معمولاً موارد زیر را بررسی می‌کند:
-
دامنه حرکتی
-
تون و اسپاستیسیته عضلانی
-
قدرت و استحکام عضلات
-
تحرک روی تخت
-
توانایی انتقال (از تخت به صندلی یا ایستاده شدن)
-
توانایی راه رفتن
-
استفاده از وسایل کمکی
-
مدیریت پله‌ها
-
تعادل و ایمنی
بر اساس این اطلاعات، یک برنامه اختصاصی برای توانبخشی طراحی می‌شود. سپس اهداف درمانی با همکاری بیمار و خانواده تعیین خواهند شد؛ اهدافی همچون بهبود تحرک، افزایش قدرت عضلانی و تسهیل در راه رفتن. در نهایت، هدف اصلی کاردرمانی در خانه پس از سکته مغزی بازگرداندن بیمار به بیشترین سطح استقلال و فعالیت‌های روزمره است.
درمان کاردرمانی در منزل بعد از سکته مغزی
درمان کاردرمانی در منزل بعد از سکته مغزی بر اساس نتایج ارزیابی اولیه و نیازهای خاص هر بیمار طراحی می‌شود. هدف اصلی این درمان‌ها، بازگرداندن استقلال حرکتی و افزایش کیفیت زندگی فرد است. مهم‌ترین بخش‌های این برنامه به شرح زیر هستند:
۱. آموزش راه رفتن
بازیابی توانایی راه رفتن از اساسی‌ترین اهداف کاردرمانی در سکته مغزی است. کاردرمانگر در خانه به بهبود الگوی حرکت، تعادل و نحوه استفاده از وسایل کمکی مانند واکر، عصای چهارپایه یا عصای استاندارد کمک می‌کند. همچنین تمرینات متنوعی مانند گام‌برداری به جلو، عقب و جانبی یا بالا رفتن از پله‌ها انجام می‌شود. برای مثال، معمولاً توصیه می‌شود هنگام بالا رفتن از پله‌ها از پای قوی استفاده شود و در هنگام پایین آمدن، پای ضعیف جلوتر حرکت کند.
۲. آموزش تحرک روی تخت
پس از سکته، بسیاری از بیماران در حرکت روی تخت دچار مشکل می‌شوند. در این مرحله، تمریناتی مانند غلتیدن، نشستن از حالت خوابیده، سر خوردن یا بالا بردن پاها انجام می‌شود. حرکاتی مثل پل‌زدن یا تمرینات دامنه حرکتی اندام فوقانی نیز به تقویت لگن و استفاده بهتر از شانه‌ها کمک می‌کند.
۳. آموزش انتقال
انتقال یعنی توانایی جابه‌جایی از یک سطح به سطح دیگر (مثلاً از تخت به صندلی یا از حالت نشسته به ایستاده). ضعف یا اسپاسم عضلانی می‌تواند این روند را سخت کند. در کاردرمانی در منزل برای سکته مغزی، تکنیک‌های مختلف انتقال آموزش داده می‌شود و در صورت نیاز از وسایلی مانند تخته اسلاید استفاده می‌گردد. کاردرمانگر همچنین درباره ابزارهای کمکی مناسب مشاوره می‌دهد.
۴. ورزش
ورزش یکی از ارکان اصلی کاردرمانی در منزل برای سکته مغزی است و به بهبود دامنه حرکتی، قدرت، تعادل و هماهنگی کمک می‌کند. کاردرمانگر در طول جلسات، تمرینات خاصی را متناسب با شرایط شما آموزش داده و یک برنامه ساده برای انجام مستقل در خانه تجویز می‌کند. برخی تمرینات رایج عبارت‌اند از:
-
بلند کردن پای صاف: به پشت دراز بکشید و یک پا را آرام بالا آورده، چند ثانیه نگه دارید و پایین بیاورید (۱۰ بار).
-
پل زدن: با زانوهای خمیده و کف پای صاف روی تخت، باسن را کمی بالا بیاورید و دوباره پایین بگذارید (۱۰ بار).
-
بالا بردن زانوی خم: از حالت خوابیده، زانو را خم و ساق را بالا بیاورید، سپس پایین آورده و نوک پا را به تخت بزنید (۱۰ بار برای هر پا).
-
پمپ مچ پا: در حالت نشسته یا خوابیده، مچ‌ها را ۱۵ بار بالا و پایین حرکت دهید تا جریان خون بهبود یابد.
-
اکستنشن پا در حالت نشسته: روی صندلی نشسته، یک پا را صاف کنید و دوباره خم کنید (۱۰ تا ۱۵ بار برای هر پا).
-
راهپیمایی نشسته: روی صندلی پاها را به‌نوبت بالا آورده و حرکت دهید (۱۰ تا ۱۵ بار).
-
تمرین تعادل ایستاده: در حالی که جسمی ثابت را گرفته‌اید، یک پا را بالا آورده و ۱۰ ثانیه نگه دارید (فقط تحت نظارت کاردرمان).
-
تمرین دامنه حرکتی بازوها: دراز بکشید، دستانتان را به هم قلاب کنید و بالا بیاورید، سپس پایین بیاورید (۱۰ تا ۱۵ بار).
-
تحمل وزن روی بازوها: ایستاده پشت میز یا نشسته کنار تخت، وزن بدن را به بازوها منتقل کرده و جابه‌جا کنید.
نکته مهم: همه تمرین‌ها باید زیر نظر کاردرمان یا با مشورت پزشک انجام شود تا ایمنی کامل رعایت گردد.
۵. آموزش هماهنگی
یکی دیگر از اهداف کاردرمانی در منزل بعد از سکته مغزی بهبود هماهنگی حرکتی است. متخصص کاردرمانی با حرکات آهسته و هدفمند مانند تمرینات تعادلی یا حرکات دست و پا، به بازآموزی کنترل بدن کمک می‌کند. این تمرین‌ها ممکن است فعال (با استفاده از عضلات خود بیمار) یا غیرفعال (با کمک کاردرمانگر) باشند.
۶. استفاده از ارتز
گاهی پس از سکته مغزی برای بهبود حرکت یا اصلاح وضعیت بدن، نیاز به ارتز و بریس وجود دارد. برخی از ابزارهای متداول شامل ارتز مچ پا (AFO)، ارتز زانو-مچ پا (KAFO)، اسلینگ شانه یا مچ‌بندهای اصلاحی هستند. انتخاب وسیله باید متناسب با نیاز فرد باشد و به بهبود عملکرد، راحتی و ایمنی کمک کند. در این زمینه، کاردرمانگر بهترین گزینه را پیشنهاد داده و برای تهیه آن راهنمایی می‌کند.
مراحل بعد از انجام کاردرمانی در منزل
با پیشرفت جلسات کاردرمانی در منزل برای سکته مغزی، معمولاً بیمار متوجه بهبود در حرکت و افزایش استقلال در انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود. کاردرمانگر به طور مستمر میزان پیشرفت را ارزیابی کرده و بررسی می‌کند که آیا اهداف تعیین‌شده در توانبخشی محقق شده‌اند یا خیر.
زمانی که به بخش قابل‌توجهی از اهداف درمان توانبخشی سکته مغزی دست یافته باشید، ممکن است ادامه خدمات در منزل ضروری نباشد. در این مرحله، کاردرمانگر با هماهنگی پزشک، برنامه ترخیص را تنظیم می‌کند. این برنامه می‌تواند شامل یک سری تمرینات به‌روز شده برای انجام در خانه، پیگیری‌های پزشکی یا حتی ادامه کاردرمانی در کلینیک‌های توانبخشی باشد.
از آنجا که نتایج سکته مغزی در افراد متفاوت است، نمی‌توان مدت مشخصی برای ادامه کاردرمانی تعیین کرد. اما با پیگیری منظم، همکاری خانواده و انجام تمرینات توصیه‌شده، روند بازگشت به استقلال حرکتی سریع‌تر و پایدارتر خواهد بود.
