بازی درمانی در اوتیسم

بازی درمانی در اوتیسم یک روش موثر است که به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی، حرکتی و شناختی خود را تقویت کنند. این روش نه تنها به خود کودک، بلکه به والدین نیز در برقراری ارتباط با فرزندشان کمک می‌کند. در این مقاله، به بررسی تاثیرات بازی درمانی و فواید آن برای کودکان اوتیستیک خواهیم پرداخت.

کودکان خردسال معمولاً از طریق بازی یاد می‌گیرند. آنها با بازی کردن مهارت‌های اجتماعی و حرکتی خود را تقویت می‌کنند، نقش‌ها و شخصیت‌های مختلف را تجربه می‌کنند و ارتباطات جدیدی برقرار می‌کنند. اما کودکان اوتیستیک ممکن است نحوه بازی متفاوتی داشته باشند. این کودکان بیشتر تمایل دارند که به تنهایی بازی کنند و بازی‌هایشان معمولاً تکراری و بدون هدف خاصی است. بدون هدایت مناسب، این کودکان ممکن است در یک الگوی ثابت گیر کرده و نتوانند توانایی‌ها یا علایق جدید خود را کشف کنند.

چرا یک فرد مبتلا به اوتیسم باید به یک بازی درمانگر مراجعه کند؟

اوتیسم یک اختلال ارتباطی اجتماعی است که باعث می‌شود ارتباط کودکان مبتلا به این اختلال با دیگران به روش‌های معمولی دشوار شود. به‌عنوان مثال، به جای اینکه کودک عروسک را به عنوان یک نوزاد وانمود کند، ممکن است به شدت روی اشیاء تمرکز کرده و از آنها برای تحریک خود استفاده کند. بازی درمانی در اوتیسم ابزاری فوق‌العاده است که به کودکان کمک می‌کند تا از درخودفرورفتگی به تعامل واقعی و مشترک با خواهر و برادر و همسالان خود دست یابند. این روش به کودکان اوتیستیک کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی خود را در محیطی طبیعی و کم‌استرس تقویت کنند.

علاوه بر این، بازی درمانی در اوتیسم می‌تواند به والدین نیز کمک کند تا نقش فعال‌تری در رشد و تکامل کودک اوتیستیک خود داشته باشند. از طریق این روش، والدین می‌توانند بهتر با فرزندشان ارتباط برقرار کنند و به درک بهتری از نیازهای عاطفی و اجتماعی او دست یابند.

چگونه بازی درمانی برای درمان اوتیسم استفاده می‌شود؟

قدرت بازی را برای کودکان با اختلال اوتیسم دست کم نگیرید. حتی فعالیت‌های ساده مانند تفریح یا اسب‌سواری در محیط اطراف می‌توانند مزایای درمانی چشمگیری برای کودکان در طیف اوتیسم داشته باشند. با افزودن برخی ساختارها و قوانین به یک بازی رسمی‌تر، می‌توان آن را به ابزاری قدرتمند برای توسعه و پالایش مهارت‌های حرکتی، هماهنگی، ارتباطات، گوش دادن و مهارت‌های اجتماعی تبدیل کرد. مرکز بازی درمانی کودکان اوتیسم با دو شعبه در تهران (مرکز بازی درمانی غرب تهران و مرکز بازی درمانی شرق تهران) از این روش برای درمان کودکان مبتلا به اوتیسم بهره می‌برد.

بازی درمانی در اوتیسم شامل تعامل با دیگران به صورت مشارکتی و رقابتی، برقراری ارتباط، بیان نیازها و خواسته‌ها، استراتژی، تفسیر اهداف دیگران و نوبت گرفتن است. این فعالیت‌ها می‌توانند به کودکان کمک کنند تا مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی خود را در یک محیط طبیعی و کم‌استرس تقویت کنند. علاوه بر این، انواع موزیک‌ها به عنوان یک تمرین کامل برای توسعه مهارت‌های یادگیری که کودک ممکن است به طور طبیعی کسب نکرده باشد، استفاده می‌شود.

زیبایی بازی درمانی در اوتیسم این است که همیشه نیازی به هدایت یک درمانگر حرفه‌ای نیست. والدین، خواهران و برادران، دوستان و مراقبان با اندکی مربی‌گری می‌توانند برای بهره‌مندی از مزایای درمانی بازی در خانه و در زمین بازی تلاش کنند. این امکان برای آنها فراهم است تا در کنار فرزند خود رشد کنند و رابطه‌ای محکم و سالم بسازند.

چه تفاوتی بین بازی مستقیم و غیرمستقیم در بازی درمانی وجود دارد؟

بازی غیرمستقیم نوعی از بازی است که بدون دستورالعمل مشخص انجام می‌شود. در این نوع بازی درمانی، کودکان با مرزهای کمتری مواجه می‌شوند و آزادتر هستند. آنها به خودی خود باقی می‌مانند تا مشکلات را پشت سر بگذارند و به این ترتیب فرصتی برای خودشناسی و حل مسئله پیدا می‌کنند. این روش بیشتر بر اساس آزادی عمل کودک است و به او اجازه می‌دهد که به شکل طبیعی‌تر و بدون فشار به دنیای اطراف خود واکنش نشان دهد.

بازی درمانی مستقیم کاملاً برعکس است. این یک رویکرد با دستورالعمل است، جایی که والدین یا درمانگر مستقیماً کودک را درگیر می‌کنند. در این روش، ممکن است پیشنهاداتی به کودک داده شود یا تلاش شود که جلسه به صورت هدایت‌شده و کنترل‌شده پیش رود. این نوع بازی بیشتر بر اساس راهنمایی و دستورالعمل‌های مشخص انجام می‌شود و ممکن است هدف مشخصی در آن دنبال شود.

Floor time و سایر سبک‌های بازی درمانی که برای کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) استفاده می‌شود، اغلب از هر دو روش غیرمستقیم و مستقیم بهره می‌برند. در این جلسات، به شرایط کودک توجه شده و ممکن است زمان شروع بسته به نیاز کودک کم یا زیاد باشد. به این ترتیب، کودک می‌تواند فعالیت اولیه را انتخاب کند. درمانگر یا والدین ممکن است کودک را در انتخاب اسباب‌بازی یا درخواست برای بازی جدید راهنمایی کرده و جلسه را به شکلی طبیعی هدایت کنند.

بازی درمانی برای اوتیسم بر روی نیازهای فردی کودک تمرکز دارد و هر جلسه به گونه‌ای طراحی می‌شود که بتواند به این نیازها پاسخ دهد. رویکردها ممکن است از یک جلسه به جلسه بعدی یا از کودکی به کودک دیگر متفاوت باشد و به طور مداوم برای بهبود مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی کودک تنظیم می‌شود.

فلور تایم (Floor Time)

فلور تایم یک رویکرد بازی درمانی برای کودکان مبتلا به اوتیسم است که در آن کودک، درمانگر و والدین در تعامل با یکدیگر به بازی می‌پردازند. این روش به کودک کمک می‌کند تا با درمانگر و والدین در کنار هم بازی کنند و تجربه‌ای مثبت از تعامل و ارتباط برقرار کنند.

شش هدف اصلی وجود دارد که جلسات فلور تایم برای دستیابی به آن طراحی شده‌اند:

1. کودک مبتلا به اوتیسم باید نشان دهد که دستورالعمل‌های مربوط به اسباب‌بازی‌ها یا بازی‌ها را درک می‌کند. برای مثال، او باید توپ را به جای چرخاندن در دهان، سر جای خود قرار دهد.
2. کودک باید به طور فعال درمانگر و والدین را درگیر کند و تعامل بیشتری با آن‌ها داشته باشد.
3. ارتباط دوطرفه میان کودک و درمانگر یا والدین برقرار می‌شود.
4. کودک مبتلا به اختلال اوتیسم از خواسته‌ها و نیازهای خود در بازی آگاه می‌شود و این نیازها را می‌تواند به روش‌های مختلف ابراز کند.
5. کودک اتیستیک برای برقراری ارتباط و بیان خواسته‌ها و نیازهای خود حرکاتی انجام می‌دهد که ممکن است به سادگی اشاره به اسباب‌بازی باشد.
6. اگر کودک ناراحت شود، او قادر به آرام کردن خود خواهد بود.

این اهداف از طرق مختلف در طول جلسه محقق می‌شوند. ابتدا کودک می‌تواند جلسه بازی را هدایت کند و والدین و درمانگر روی زمین نشسته و با اسباب‌بازی‌ها و بازی‌هایی که کودک انتخاب می‌کند، بازی می‌کنند. بسیاری از این بازی‌ها ممکن است از محیط خانه بیرون بیایند یا شامل چیزهایی باشند که کودک از قبل از آن‌ها لذت می‌برد. این موارد ممکن است در ابتدای جلسه برای انتخاب کودک در نظر گرفته شوند. حباب سازها یکی از بازی‌های محبوب برای شروع هستند. کودکان همچنین عاشق اسباب‌بازی‌هایی هستند که حرکت می‌کنند، روشن می‌شوند، ارتعاش می‌کنند یا صداهایی تولید می‌کنند.

با ادامه جلسه، درمانگر یا والدین می‌توانند اسباب‌بازی‌ها یا فعالیت‌های جدیدی را به کودک معرفی کنند، شاید با اضافه کردن مبادله یا اسباب‌بازی‌های جدید که بازی را پیچیده‌تر و پویاتر می‌کند. به عنوان مثال، ممکن است یک جعبه تطبیق شکل معرفی شود که کودک بلوک‌هایی از اشکال مختلف را در سوراخ‌های مربوطه قرار دهد. قبل از آن، کودک ممکن است فقط با بلوک‌های دارای اشکال مختلف بازی می‌کرد. بدین ترتیب، با سخت‌تر شدن فعالیت‌ها، مهارت‌های کودک نیز افزوده می‌شود.

گروه‌های بازی یکپارچه (Integrated Play Groups)

درمانگران گروه‌های بازی یکپارچه (IPG)، کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم را با کودکانی که این اختلال را ندارند، ترکیب می‌کنند. هدف این است که کودکان مبتلا به اوتیسم بتوانند یاد بگیرند چگونه در کنار همسالان خود بازی کنند و با الگو برداری از رفتارهای آن‌ها، مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت کنند. هر گروه معمولاً شامل سه تا پنج کودک است و تنها چند کودک در هر گروه مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) هستند. در این گروه‌ها، رهبران بزرگتر مسیر بازی را تعیین می‌کنند، اما کودکان به مرور زمان این فرایند را به دست می‌گیرند.

اگر فرزند شما در گروه‌های بازی یکپارچه (IPG) شرکت کند، او ممکن است به تدریج در بازی‌های وانمودی شرکت کند و در حین گذراندن وقت با همسالان خود، شانس‌های زیادی برای بهبود مهارت‌های اجتماعی خود داشته باشد.

گروه‌های بازی یکپارچه می‌توانند تا ۳ ساعت در هفته برگزار شوند. تحقیقات نشان داده است که کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) که به مدت ۴ ماه، دو جلسه در هفته به مدت ۳۰ دقیقه در این گروه‌ها شرکت می‌کنند، کیفیت بازی خود را بهبود بخشیده و از اسباب‌بازی‌ها به شیوه‌ای طبیعی و معمولی استفاده کرده و تعامل اجتماعی بهتری با همسالان خود برقرار می‌کنند.

بازی پروژه (The P.L.A.Y. Project)

پروژه بازی و زبان برای کودکان اوتیستیک (The P.L.A.Y. Project) یک گزینه درمانی موثر برای کودکان مبتلا به اوتیسم است که بر اساس اصول floor time طراحی شده است. این تکنیک تاکید بیشتری بر درگیری والدین و همکاری با متخصص اوتیسم دارد. پروژه بازی و زبان شامل تشخیص و مداخله زودرس اختلال اوتیسم است و معمولاً هفته‌ای ۲۵ ساعت درمان را شامل می‌شود.

در این روش، تعاملات یک به یک بین والدین، معلم، کودک و بازی در سطوح مختلف صورت می‌گیرد، که به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و بازی خود را توسعه دهند. هدف این پروژه، ایجاد ارتباطات عمیق‌تر و مؤثرتر بین کودک و افراد اطراف او است.

آیا می‌توانم در خانه بازی درمانی انجام دهم؟

بله، شما به عنوان والدین نقش بسیار مهمی در بازی درمانی فرزند خود با تشخیص اوتیسم ایفا می‌کنید. نه تنها شما یک شرکت‌کننده فعال در جلسات بازی درمانی خواهید بود، بلکه بسیاری از والدین تصمیم می‌گیرند که بازی درمانی و انواع بازی ها را در خانه و روی فرش‌های اتاق نشیمن خود انجام دهند!

بسیاری از درمانگران بازی درمانی مایل و قادر به همکاری با والدین در زمینه آموزش تکنیک‌های بازی درمانی هستند که استفاده از آن‌ها در خانه بسیار آسان است. علاوه بر این، بسیاری از برنامه‌های ویدئویی و کتاب‌ها وجود دارند که به والدین در ارائه بازی درمانی در خانه کمک می‌کنند. این منابع می‌توانند به شما در انجام فعالیت‌های مؤثر و مناسب برای کودک اوتیستیک خود در محیط خانگی کمک کنند.

از کجا می توانم یک درمانگر بازی درمانی واجد شرایط پیدا کنم؟

برای یافتن یک درمانگر بازی درمانی واجد شرایط، می‌توانید به مرکز تخصصی بازی درمانی تهران مراجعه کنید. این مرکز با بیش از ۱۵ سال سابقه فعالیت، دو شعبه در پاسداران و سعادت آباد دارد و تیمی مجرب و متخصص در زمینه مداخلات موثر برای درمان اوتیسم کودکان را به شما ارائه می‌دهد. به عنوان بهترین مرکز بازی درمانی اوتیسم در تهران، آماده ارائه خدمات تخصصی به شما عزیزان است. برای هماهنگی و دریافت مشاوره، لطفاً با شماره‌های درج شده در قسمت بالای سایت تماس بگیرید.