رشد شنوایی نوزاد یکی از مهم ترین جنبه‌های تکامل حسی او است که نقش مهمی در برقراری ارتباط و یادگیری زبان دارد. بسیاری از والدین این سؤال را دارند که نوزادشان از چه زمانی به صداها واکنش نشان می‌دهد و چگونه می توانند این فرآیند را تقویت کنند؟ در این مقاله به بررسی زمان بندی واکنش نوزاد به صداها، نشانه‌های طبیعی رشد شنوایی، و راهکارهای تقویت این مهارت خواهیم پرداخت.
شنوایی نوزاد از دوران جنینی تا پس از تولد
نوزادان از هفته ۱۸ تا ۲۰ بارداری توانایی شنیدن صداها را پیدا می‌کنند. در این مرحله، صداهای درون رحم مانند ضربان قلب مادر و جریان خون را می‌شنوند. از هفته ۲۵ تا ۲۸ بارداری، حساسیت به صداهای بیرونی نیز افزایش می‌یابد و نوزاد می تواند به صداهای بلند واکنش نشان دهد. پس از تولد، شنوایی نوزاد به تدریج تکامل می‌یابد و واکنش‌های او به صداها واضح‌تر می‌شود.
مراحل واکنش نوزاد به صدا
۱. از بدو تولد تا یک ماهگی
در این مرحله، نوزاد به صداهای بلند واکنش‌های غیرارادی نشان می‌دهد. ممکن است با شنیدن صدای ناگهانی پلک بزند، دست‌ها و پاهایش را تکان دهد یا حتی به گریه بیفتد. این واکنش‌ها نشان دهنده عملکرد طبیعی سیستم شنوایی است.
۲. یک تا سه ماهگی
با رشد بیشتر، نوزاد قادر خواهد بود به صداهای آشنا مانند صدای مادر یا پدر واکنش نشان دهد. ممکن است هنگام شنیدن صدای شما آرام شود یا لبخند بزند. همچنین در این دوره، صدای موسیقی ملایم یا آوازهای آرامش بخش می تواند نوزاد را آرام کند.
۳. سه تا شش ماهگی
در این سن، نوزاد به صداها با دقت بیشتری گوش می‌دهد و ممکن است سرش را به سمت منبع صدا بچرخاند. همچنین شروع به تولید آواهای اولیه مانند “آ-گو” یا “دا-دا” می‌کند که نشان‌دهنده پیشرفت مهارت‌های زبانی است.
۴. شش تا نه ماهگی
در این دوره، نوزاد قادر است صداهای مختلف را تشخیص دهد و نسبت به نام خود واکنش نشان دهد. اگر نام او را صدا کنید، ممکن است به شما نگاه کند یا لبخند بزند. همچنین علاقه بیشتری به بازی‌هایی مانند “دالی” نشان می‌دهد.
۵. نه تا دوازده ماهگی
در یک سالگی، نوزاد صداهای اطراف را به خوبی درک می‌کند و حتی می‌تواند برخی از دستورات ساده مانند “دست بزن” یا “بای‌بای کن” را اجرا کند. همچنین، تقلید صداها و گفتن اولین کلمات در این سن آغاز می‌شود.
چه زمانی باید نگران شد؟
در صورتی که نوزاد در سه ماهگی به صداهای بلند واکنش نشان نمی‌دهد، در شش ماهگی سرش را به سمت منبع صدا نمی‌چرخاند، یا در نه ماهگی به نام خود واکنش ندارد، بهتر است با یک متخصص شنوایی‌شناسی مشورت کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص به مقاله “علت بی توجهی کودک به اسمش” مراجعه کنید.
دکتر حسینی سیانکی در این باره می‌گوید: “والدین باید به نشانه‌های رشد شنوایی نوزاد خود دقت کنند. اگر کودک در مراحل اولیه زندگی به صداها واکنش مناسبی نشان ندهد، می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات شنوایی باشد که تشخیص زودهنگام آن تأثیر بسزایی در درمان خواهد داشت.”
راهکارهای تقویت رشد شنوایی نوزاد
۱. با نوزاد صحبت کنید: حتی اگر نوزاد هنوز قادر به صحبت کردن نیست، شنیدن صدای شما به رشد مهارت‌های شنوایی و زبانی او کمک می‌کند. ۲. از موسیقی و آواز استفاده کنید: آهنگ‌های ملایم می‌توانند توانایی شنیداری نوزاد را تقویت کنند. ۳. سر و صدای محیط را کنترل کنید: از قرار دادن نوزاد در محیط‌های پر سر و صدا خودداری کنید تا بتواند به وضوح صداهای اطراف را تشخیص دهد. ۴. با او بازی‌های صوتی انجام دهید: بازی هایی مانند “دالی موشه” یا تولید صداهای مختلف با اسباب بازی‌ها می‌تواند شنوایی او را تحریک کند. ۵. نوزاد را نزد متخصص ببرید: انجام غربالگری شنوایی در بدو تولد و پیگیری‌های دوره‌ای می‌تواند از مشکلات احتمالی جلوگیری کند.
نتیجه گیری
شنوایی نقش مهمی در رشد زبانی و اجتماعی نوزاد دارد. از هفته‌های نخست زندگی، نوزادان توانایی شنیدن و واکنش به صداها را دارند و این مهارت‌ها به تدریج تقویت می‌شود. آگاهی از مراحل رشد شنوایی، شناسایی نشانه‌های هشدار دهنده و انجام اقدامات مناسب می‌تواند به والدین کمک کند تا از رشد طبیعی فرزند خود مطمئن شوند. در صورت مشاهده تأخیر در واکنش به صداها، مراجعه به یک متخصص ضروری است تا از سلامت شنوایی کودک اطمینان حاصل شود. مشکلات و مسائل شنیداری در کودکان ممکن است منجر به تاخیر گفتاری و زبانی شود.