برخورد با کودک حاضر جواب یکی از چالشهایی است که بسیاری از والدین با آن مواجهاند. کودکی که به جای پذیرفتن حرف والدین، بلافاصله پاسخ میدهد، از فرمانبرداری خودداری میکند یا با لحن تند و جملات توهینآمیز جواب میدهد، میتواند فشار روانی زیادی بر خانواده وارد کند. اما آیا واقعاً این رفتار نشانه بیادبی و نافرمانی است؟ یا باید آن را بهعنوان بخشی از رشد طبیعی کودک در نظر گرفت؟
در این مقاله قصد داریم به بررسی علل حاضر جوابی در کودکان بپردازیم و راهکارهایی علمی و مؤثر برای نحوه برخورد صحیح والدین با این مسئله ارائه دهیم. همچنین به نقش بازی درمانی و رفتاردرمانی در اصلاح این نوع رفتار اشاره خواهیم کرد، بهویژه خدمات تخصصی که در مرکز بازی و رفتار درمانی دکتر حسینی سیانکی ارائه میشود.
کودک حاضر جواب کیست؟
کودک حاضر جواب به کودکی گفته میشود که در برابر تذکر، دستور یا حتی گفتوگو با بزرگترها، سریع و گاه با لحن تند پاسخ میدهد. این رفتار میتواند به شکلهای زیر بروز کند:
- اعتراض به تصمیمات والدین
- قطع کردن صحبت بزرگترها
- استفاده از جملات نیشدار یا تحقیرآمیز
- نافرمانی و زیر سوال بردن قوانین خانواده
باید توجه داشت که این رفتار همیشه نشانه بیادبی نیست؛ گاهی کودک صرفاً میخواهد احساس استقلال و قدرت خود را نشان دهد.
دلایل حاضر جوابی در کودکان
رفتارهای حاضر جوابی معمولاً ریشه در یکی یا ترکیبی از عوامل زیر دارد:
۱.نیاز به جلب توجه
برخی کودکان متوجه میشوند که با پاسخهای تند، توجه بیشتری از سوی والدین دریافت میکنند.
۲.الگوگیری از دیگران
کودکانی که در خانه یا مدرسه شاهد رفتارهای توهینآمیز یا بحثهای مکرر هستند، این الگو را درونی کرده و از آن تقلید میکنند.
۳.کمبود مهارتهای ارتباطی
کودکانی که نمیتوانند خواستهها و احساسات خود را بهدرستی بیان کنند، ممکن است از راه حاضر جوابی استفاده کنند تا احساس خود را نشان دهند.
۴.اختلالات رفتاری یا روانشناختی
در برخی موارد، اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) یا اختلال نافرمانی مقابلهای (ODD) میتواند موجب بروز رفتارهای حاضر جوابانه شود. در چنین مواردی، مراجعه به مرکز تخصصی رفتار درمانی مانند مرکز دکتر حسینی سیانکی ضروری است.
راهکارهای برخورد با کودک حاضر جواب
در ادامه چند روش مؤثر و علمی برای مدیریت این رفتار معرفی میشود:
۱.آرامش خود را حفظ کنید.
واکنشهای احساسی و خشمگینانه تنها باعث تشدید رفتار کودک میشود. اگر کودک با لحن تند جواب داد، بهترین کار این است که با لحنی آرام و کنترل شده پاسخ دهید. این رفتار به کودک میآموزد که راه گفتوگوی سالم چیست.
۲.به جای تنبیه، آموزش دهید.
به جای گفتن جملاتی مثل «دیگه از این حرفا نزن» یا «بیادب نباش»، از موقعیت استفاده کنید تا به کودک بیاموزید چطور باید درست صحبت کند. مثلاً بگویید:
«اگه ناراحتی، میتونی اینو با لحن محترمانه بگی تا با هم حرف بزنیم.»
۳.فرصت ابراز احساسات بدهید.
گاهی کودک نمیداند چطور احساساتش را بیان کند. با پرسیدن سوالاتی مثل «چی ناراحتت کرد؟» یا «دوست داری در موردش حرف بزنی؟» به او کمک کنید تا احساساتش را با کلمات مناسب بیان کند.
۴.قوانین مشخص و ثابتی داشته باشید.
یکی از دلایل حاضر جوابی، نبود ساختار مشخص در خانه است. کودکان باید بدانند که هر رفتاری پیامدی دارد. مثلاً:
«در خانه ما وقتی کسی بیاحترامی میکنه، اون لحظه گفتوگو متوقف میشه تا وقتی که آماده باشه مودبانه حرف بزنه.»
۵.رفتار مثبت را تقویت کنید.
هر زمان که کودک با ادب و احترام صحبت میکند، آن را تحسین کنید. تقویت رفتار مثبت باعث کاهش رفتارهای نامناسب میشود. مثلاً:
«خیلی خوب بود که اینبار با آرامش گفتی چی ناراحتت کرده.»
آیا مراجعه به مشاور لازم است؟
اگر رفتارهای حاضر جوابی کودک ادامهدار، شدید یا همراه با دیگر علائم رفتاری مانند عصبانیت شدید، پرخاشگری یا نافرمانی مکرر باشد، بهتر است از متخصص رفتار درمانی کودکان کمک بگیرید. مرکز بازی و رفتار درمانی دکتر حسینی سیانکی با تیمی مجرب از روانشناسان و بازی درمانگران، میتواند به شناسایی ریشههای این رفتار و ارائه راهکارهای درمانی مؤثر کمک کند.
نقش بازی درمانی در اصلاح رفتارهای حاضر جوابانه
بازی درمانی یکی از روشهای موثر در درمان مشکلات رفتاری کودکان است. در این روش، کودک از طریق بازی میتواند احساسات، تعارضات درونی و هیجانات خود را بیان کند.
مزایای بازی درمانی برای کودکان حاضر جواب عبارتاند از:
- افزایش مهارتهای ارتباطی
- کاهش خشم و پرخاشگری
- افزایش درک هیجانات خود و دیگران
- یادگیری حل مسئله و مهارتهای اجتماعی
در مرکز بازی درمانی دکتر حسینی سیانکی، جلسات بازی درمانی بهصورت فردی و گروهی برگزار میشود و متناسب با ویژگیهای هر کودک برنامهریزی میشود.
چه زمانی رفتار کودک نگران کننده است؟
رفتار حاضر جوابانه زمانی نگران کننده تلقی میشود که:
- با خشونت کلامی یا فیزیکی همراه باشد
- با مشکلات مدرسه، افت تحصیلی یا انزوا همراه شود
- بیش از ۶ ماه ادامه داشته باشد
- در تعامل با همه اعضای خانواده دیده شود (نه فقط یکی از والدین)
در چنین مواردی باید حتماً با روانشناس کودک مشورت شود. مرکز تخصصی رفتار درمانی تحت نظارت دکتر حسینی سیانکی با بیش از دو دهه تجربه در غرب و شرق تهران آماده ارائه خدمات تخصصی در زمینه ارزیابی، مشاوره و درمان اختلالات رفتاری کودکان است.
جمعبندی: چطور با کودک حاضر جواب برخورد کنیم؟
برخورد با کودک حاضر جواب نیاز به صبر، درک و آگاهی دارد. نباید فراموش کرد که این نوع رفتار میتواند تلاشی برای ابراز احساسات، جلب توجه یا نشانهای از نیازهای نادیده گرفته شده باشد. با رویکرد درست، آموزش مهارتهای ارتباطی و در صورت لزوم دریافت مشاوره تخصصی، میتوان این رفتارها را بهبود بخشید و رابطه والد-کودک را تقویت کرد.
اگر شما هم با این مسئله درگیر هستید، میتوانید از خدمات تخصصی مرکز بازی درمانی و رفتار درمانی دکتر حسینی سیانکی استفاده کنید. این مرکز با بهرهگیری از جدیدترین روشهای درمانی و تیمی حرفهای، در دو شعبه غرب و شرق تهران پذیرای کودکان و خانوادههاست.