اختلال طیف اوتیسم (ASD) شامل چالشهای مختلفی در زمینههای حسی، حرکتی و رفتاری است. یکی از مشکلات مهمی که برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم با آن مواجه میشوند، مشکل در حس عمقی یا “پروپریوسپشن” است. حس عمقی به توانایی بدن در درک موقعیت و حرکت اعضا در فضا بدون نیاز به نگاه کردن به آنها اشاره دارد. این حس به افراد کمک میکند تا حرکات بدن خود را هماهنگ کنند و از محیط پیرامون خود آگاهی داشته باشند. در ادامه، به بررسی مشکل حس عمقی در کودکان اوتیسم، تاثیر آن بر زندگی روزمره و راهکارهای درمانی برای بهبود آن میپردازیم.
حس عمقی چیست؟
حس عمقی یا پروپریوسپشن یکی از حواس مهم بدن است که به مغز اطلاعاتی درباره وضعیت و حرکت عضلات، مفاصل و استخوانها میدهد. این حس به بدن کمک میکند تا تعادل و هماهنگی مناسبی داشته باشد و حرکات پیچیده و روزمره مثل راه رفتن، نوشتن، بازی کردن یا حتی گرفتن اشیا را به درستی انجام دهد.
در کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم، حس عمقی ممکن است به درستی کار نکند. برخی از کودکان به دلیل مشکلات در حس عمقی دچار مشکلاتی در تعادل، حرکت و کنترل بدن میشوند که این میتواند منجر به چالشهای بیشتر در انجام فعالیتهای روزانه و حتی کاهش اعتماد به نفس آنها شود.
علائم مشکلات حس عمقی در کودکان اوتیسم
مشکلات در حس عمقی ممکن است به شکلهای مختلفی در کودکان مبتلا به اوتیسم بروز کند. برخی از این علائم شامل موارد زیر هستند:
- بیثباتی در تعادل: کودک ممکن است در حفظ تعادل خود مشکل داشته باشد و در حرکتهای ساده مثل ایستادن یا راه رفتن به زمین بخورد.
- حرکات غیر هماهنگ: برخی کودکان حرکات ناهماهنگی دارند و در انجام فعالیتهایی مثل دویدن، پریدن یا بازی با توپ دچار مشکل میشوند.
- فشار بیش از حد یا خیلی کم بر اشیا: ممکن است کودک هنگام گرفتن اشیا یا نوشتن، فشار زیادی وارد کند یا برعکس نتواند نیروی لازم را برای انجام کار به درستی اعمال کند.
- عدم آگاهی از موقعیت بدن: برخی کودکان ممکن است به طور مداوم با وسایل یا افراد برخورد کنند زیرا درک دقیقی از موقعیت بدن خود در فضا ندارند.
- خستگی یا بیقراری مداوم: کودکان مبتلا به مشکلات حس عمقی ممکن است به طور مداوم خسته به نظر برسند یا بالعکس بیشفعال و بیقرار باشند، زیرا نمیتوانند حرکات خود را به درستی کنترل کنند.
تاثیر مشکلات حس عمقی بر زندگی روزمره
مشکل در حس عمقی میتواند زندگی روزمره کودکان مبتلا به اوتیسم را تحت تاثیر قرار دهد. این کودکان ممکن است در انجام فعالیتهای سادهای مانند لباس پوشیدن، بازی کردن یا حتی غذا خوردن دچار مشکل شوند. مشکلات حرکتی میتواند به کاهش اعتماد به نفس و تعاملات اجتماعی کودک منجر شود، زیرا آنها ممکن است در بازیها و فعالیتهای گروهی دچار ناهماهنگی شوند و از همسالان خود عقب بمانند.
همچنین، کودکانی که مشکل در حس عمقی دارند ممکن است به فعالیتهای شدید حرکتی علاقه نشان دهند؛ به عنوان مثال، ممکن است دوست داشته باشند از بلندیها بپرند یا بدن خود را به شدت حرکت دهند تا بتوانند نیازهای حسی خود را برآورده کنند.
راهکارهای درمانی برای بهبود مشکلات حس عمقی
تشخیص مشکلات حس عمقی در کودکان اوتیسم بسیار مهم است و میتواند بهبود کیفیت زندگی آنها را به همراه داشته باشد. در مراکز تخصصی مانند مرکز دکتر حسینی سیانکی با دو شعبه در غرب و شرق تهران، تشخیص و درمان تخصصی برای کودکان مبتلا به اوتیسم ارائه میشود. این مراکز با استفاده از روشهای مختلفی که در ادامه توضیح داده میشود، به بهبود وضعیت حسی و حرکتی کودکان کمک میکنند:
- کاردرمانی حسی: یکی از روشهای موثر در درمان مشکلات حس عمقی، کاردرمانی حسی است. در این روش، از فعالیتهای خاصی برای تحریک سیستم حس عمقی کودک استفاده میشود. این فعالیتها شامل بازیهای تعادلی، حرکت با توپهای بزرگ یا انجام حرکات مقاومتی است که به کودک کمک میکند تا درک بهتری از موقعیت بدن خود پیدا کند.
- تمرینات حرکتی: تمرینات فیزیکی و حرکتی که بر تقویت عضلات و بهبود هماهنگی بدن تمرکز دارند، میتوانند به کودک در مدیریت بهتر حرکات کمک کنند. فعالیتهایی مانند یوگا، شنا یا حتی بازیهای حرکتی ساده در این زمینه مفید هستند.
- فشار عمقی و ماساژ: برخی از کودکان مبتلا به مشکلات حس عمقی از لمس عمیق و ماساژ بدن خود لذت میبرند. این نوع لمسها میتوانند به تنظیم سیستم حسی آنها کمک کنند و حس آرامش و راحتی بیشتری را به همراه داشته باشند.
- استفاده از وسایل کمک حرکتی: در برخی موارد، استفاده از وسایل کمکی مانند لباسهای فشرده، وزنهها یا ابزارهای تعادلی میتواند به کودک در مدیریت حرکات و بهبود تعادل کمک کند.
اهمیت مراجعه به مراکز تخصصی
یکی از مهمترین اقدامات برای والدینی که کودک مبتلا به اوتیسم دارند، مراجعه به مراکز تخصصی برای ارزیابی دقیق و تدوین برنامه درمانی مناسب است. مرکز دکتر حسینی سیانکی با دو شعبه در غرب و شرق تهران، یکی از مراکز معتبر در زمینه ارائه خدمات تشخیصی و درمانی به کودکان مبتلا به اوتیسم است. در این مرکز، تیمی از متخصصین با تجربه در زمینه کاردرمانی، گفتاردرمانی و روانشناسی به صورت تخصصی بر روی مشکلات حسی و حرکتی کودکان کار میکنند.
نتیجهگیری
مشکلات حس عمقی در کودکان اوتیسم میتواند به چالشهای زیادی در زندگی روزمره آنها منجر شود. با این حال، با تشخیص زودهنگام و استفاده از روشهای درمانی مناسب مانند کاردرمانی حسی و تمرینات حرکتی، میتوان به کودکان کمک کرد تا کنترل بهتری بر حرکات و وضعیت بدن خود داشته باشند. اگر شما نیز به دنبال راهکارهایی برای بهبود وضعیت حرکتی و حسی کودکان اوتیسم هستید، پیشنهاد میشود به مرکز دکتر حسینی سیانکی با دو شعبه (کلینیک توانبخشی پایا و کلینیک توانبخشی غرب تهران) در غرب و شرق تهران مراجعه کنید و از خدمات تخصصی این مرکز بهرهمند شوید.