لجبازی یکی از چالش‌برانگیزترین رفتارهایی است که بسیاری از والدین در کودکی فرزندشان با آن مواجه می‌شوند. کودکان لجباز اغلب با گفتن “نه” به ساده‌ترین خواسته‌ها، امتناع از همکاری و گاه عصبانیت‌های ناگهانی، والدین را دچار سردرگمی و فرسودگی می‌کنند. اما خبر خوب این است که با استفاده از رفتار درمانی علمی و بازی محور، می‌توان به کودک کمک کرد تا احساساتش را بهتر بشناسد، رفتارهای سازگارانه‌تری نشان دهد و والدین هم راهکارهای موثری برای مدیریت این موقعیت‌ها بیاموزند.
در این مقاله، با نگاهی علمی و البته کاربردی، به بررسی رفتار درمانی برای کودکان لجباز می‌پردازیم و همچنین شما را با تجربه‌های موفقی از والدینی آشنا می‌کنیم که با کمک مرکز بازی و رفتار درمانی دکتر حسینی سیانکی توانسته‌اند تغییرات چشمگیری در رفتار فرزندشان ایجاد کنند.
لجبازی در کودکان چیست؟
لجبازی نوعی رفتار مقاومتی است که در کودکان به صورت مخالفت با دستورات، امتناع از انجام فعالیت‌ها یا اصرار بر انجام خواسته‌های خاص خود بروز می‌کند. این رفتار ممکن است به شکل:
- داد و فریاد
- قهر کردن
- مقابله با والدین
- خودداری از همکاری با معلم یا مربی
- و یا حتی گریه‌های طولانی
ظاهر شود. اغلب والدین در سنین ۲ تا ۵ سالگی شاهد بروز این رفتارها هستند که بخشی از روند رشد طبیعی استقلال کودک است. اما زمانی که لجبازی شدید، مزمن یا آزار دهنده شود، نیاز به مداخله توسط متخصص رفتار درمانی کودکان دارد.
چرا کودکان لجباز می‌شوند؟
دلایل متعددی می‌تواند باعث لجبازی در کودکان شود. از جمله:
- نیاز به کنترل: کودک می‌خواهد حس استقلال داشته باشد.
- الگوهای تربیتی ناسازگار: والدینی که گاهی سخت‌گیر و گاهی سهل‌گیر هستند، باعث سردرگمی کودک می‌شوند.
- کمبود توجه: لجبازی راهی برای جلب توجه والدین است.
- اختلالات رفتاری یا عصبی: مانند اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD) یا
- سبک شخصیتی: برخی کودکان ذاتاً سرسخت‌تر و پُراراده‌تر هستند.
در این شرایط، رویکرد درمانی باید ترکیبی از درک روان‌شناختی کودک و آموزش رفتارهای جایگزین باشد.
رفتار درمانی چیست و چگونه به کودکان لجباز کمک می‌کند؟
رفتار درمانی (Behavior Therapy) یکی از موثرترین رویکردهای روان‌شناسی برای اصلاح رفتارهای ناسازگارانه است. این روش با تمرکز بر رفتارهای قابل مشاهده، به کودک می‌آموزد که چگونه از رفتارهای منفی فاصله بگیرد و رفتارهای مثبت را جایگزین کند.
در رفتار درمانی برای کودکان لجباز، معمولاً از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
۱. تحلیل رفتار کودک
در ابتدا متخصص با مشاهده دقیق رفتارهای کودک و بررسی الگوهای رفتاری، سعی می‌کند علل زمینه‌ساز لجبازی را شناسایی کند.
۲. تقویت رفتارهای مثبت
رفتارهای مثبت کودک (حتی کوچک‌ترین پیشرفت‌ها) با استفاده از تشویق، توجه یا پاداش، تقویت می‌شوند.
۳. بی توجهی هدفمند به رفتارهای منفی
در برخی موارد، بی‌توجهی کنترل‌شده به رفتار منفی می‌تواند باعث کاهش آن شود، زیرا کودک متوجه می‌شود این رفتار نتیجه مطلوبی ندارد.
۴. آموزش مهارت‌های اجتماعی و احساسی
کودک می‌آموزد چگونه احساسات خود را بیان کند، مذاکره کند و خشم یا ناراحتی خود را به شکل مناسب‌تری بروز دهد.
۵. بازی درمانی ترکیبی
در مرکز بازی و رفتار درمانی دکتر حسینی سیانکی، رفتار درمانی با بازی‌های هدفمند ترکیب می‌شود تا کودک در یک فضای شاد و بدون فشار، تغییر رفتار را تجربه کند.
مرکز بازی و رفتار درمانی دکتر حسینی سیانکی؛ تجربه‌ای موفق برای خانواده‌ها
یکی از مراکز معتبر و شناخته شده در زمینه درمان مشکلات رفتاری کودکان، مرکز بازی و رفتار درمانی دکتر حسینی سیانکی در تهران است. این مرکز با استفاده از روش‌های علمی روز، تیم متخصص مجرب و محیطی امن و کودک‌محور، تاکنون به صدها خانواده برای حل مشکلات رفتاری فرزندانشان کمک کرده است.
تجربه مادر امیرعلی، ۴ ساله:
«امیرعلی خیلی لجباز بود، مخصوصاً وقتی به چیزی نه می‌گفتیم. از وقتی تحت رفتار درمانی در مرکز دکتر حسینی سیانکی قرار گرفت، واقعاً پیشرفت کرده. حالا یاد گرفته چطور احساساتش رو بیان کنه و کمتر بحث و جدل می‌کنه.»
تجربه پدر نیکا، ۵ ساله:
«نیکا هر چیزی رو می‌خواست باید همون لحظه براش تهیه می‌کردیم. با کمک تکنیک‌های آموزش داده شده در مرکز، الان یاد گرفته صبر کنه و درک بیشتری از موقعیت‌ها داره.»
تجربه مادر سهیل، ۶ ساله:
«مشاورهای مرکز خیلی صبور و حرفه‌ای هستن. آموزش‌هایی که به ما هم به عنوان والدین دادن، باعث شد ما هم رفتارمون رو تغییر بدیم. الآن فضای خونه‌مون خیلی آروم‌تر شده.»
نکاتی برای والدین؛ چگونه با کودک لجباز رفتار کنیم؟
در کنار استفاده از خدمات مرکز تخصصی رفتار درمانی، والدین نیز می‌توانند با رعایت چند اصل ساده ولی کلیدی، تغییراتی مثبت در رفتار فرزندشان ایجاد کنند:
۱. حفظ آرامش
در برخورد با لجبازی کودک، عصبانیت والدین فقط وضعیت را بدتر می‌کند. با حفظ آرامش، به کودک یاد می‌دهید چطور در برابر هیجان‌ها مقاومت کند.
۲. تعیین مرزهای واضح
قوانین خانه را مشخص و قابل پیش‌بینی کنید. ثبات در اجرای قوانین، باعث احساس امنیت و نظم ذهنی کودک می‌شود.
۳. دادن انتخاب
به کودک فرصت انتخاب‌های کوچک بدهید: «می‌خوای اول اسباب بازی‌هات رو جمع کنی یا لباس‌هات رو عوض کنی؟» این روش باعث کاهش حس کنترل طلبی می‌شود.
۴. تشویق رفتارهای مناسب
تشویق فوری و متناسب با رفتارهای مثبت کودک، باعث تکرار آن‌ها می‌شود. مثلاً: «چقدر خوب که بدون دعوا حرفت رو زدی!»
۵. مشاوره مستمر با متخصص
حتی اگر رفتار کودک بهبود یافته، ارتباط دوره‌ای با روانشناس کودک می‌تواند جلوی بازگشت رفتارهای ناسازگارانه را بگیرد.
چرا باید از متخصص کمک گرفت؟
برخی والدین تصور می‌کنند لجبازی کودک با گذشت زمان رفع می‌شود. اما واقعیت این است که در بسیاری از موارد، رفتارهای ناسازگارانه بدون درمان به مشکلات بزرگ‌تری در دوران مدرسه و نوجوانی تبدیل می‌شوند.
مداخله تخصصی در سنین پایین، بهترین شانس برای تغییر رفتار کودک با کمترین هزینه روانی و خانوادگی است.
جمع‌بندی: درمان لجبازی ممکن است، اگر به‌موقع اقدام شود؟
لجبازی کودک می‌تواند به یک فرصت طلایی برای رشد احساسی و اجتماعی تبدیل شود، به شرطی که والدین آن را جدی بگیرند و به‌موقع به سراغ کمک تخصصی بروند. رفتار درمانی علمی، بازی درمانی و آموزش والدین سه رکن اصلی در درمان لجبازی کودکان هستند.
مرکز بازی و رفتار درمانی دکتر حسینی سیانکی با دو شعبه فعال در تهران و تجربه موفق با صدها کودک، یکی از بهترین گزینه‌ها برای والدینی است که به دنبال راه حلی علمی، عملی و پایدار هستند.
برای مشاوره اولیه و دریافت وقت ارزیابی، می‌توانید با مرکز بازی و رفتار درمانی دکتر حسینی سیانکی تماس بگیرید. آینده‌ای آرام‌تر و شادتر در انتظار فرزند شماست.
