رفتار خودآزاری در اوتیسم به شکلی است که فرد به خود آسیب فیزیکی وارد می‌کند. گاهی اوقات به آن آسیب به خود می گویند. این ممکن است شامل کوبیدن سر به زمین، دیوار یا سطوح دیگر، گاز گرفتن دست یا بازو، کشیدن مو، کشیدن چشم، سیلی زدن به صورت یا سر، کندن پوست، چنگ زدن یا نیشگون گرفتن و تکان دادن شدید سر باشد. حدود نیمی از افراد اوتیستیک در مقطعی از زندگی خود رفتارهای خودآزاری انجام می دهند و این می تواند افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد. در این مطلب به بررسی علل خودآزاری در اوتیسم، راهکارها و درمان ها برای این رفتار مشکل ساز می پردازیم.
علل رفتار خودآزاری
ممکن است عوامل متعددی وجود داشته باشد که باعث شود شخصی به خود آسیب برساند. افراد دارای ناتوانی یادگیری ممکن است به پشتیبان خود آسیب برسانند زمانی که:
-زمانی که احساس می کنند به آنها توجه نمی شود.
-در مورد چیزها انتخاب کمی دارند یا هیچ انتخابی ندارند.
-زمانی که مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند.
-زمانی که درگیر مشاجره می شوند یا بحث دیگران را می شنوند.
-زمانی که احساس ناخوشی می کنند.
-آنها خاطراتی از سوگ دارند.
-آنها خاطراتی از سوء استفاده دارند.
برقراری ارتباط
ممکن است فرد راه دیگری برای بیان نیازها، خواسته ها و احساسات خود نداشته باشد. سیلی زدن به سر، یا کوبیدن سر بر روی یک سطح سخت، ممکن است راهی باشد برای اینکه به شما بگوید ناامید شده‌اند، راهی برای به دست آوردن یک شی یا فعالیتی باشد که دوست دارند، یا راهی باشد که شما را مجبور کند از درخواست کاری خودداری کنید. گاز گرفتن دست ممکن است به آنها کمک کند تا با اضطراب یا هیجان کنار بیایند. آنها ممکن است پوست خود را انتخاب کنند زیرا حوصله شان سر رفته است. سیلی زدن به گوش یا کوبیدن سر ممکن است راهی برای مقابله با ناراحتی یا گفتن اینکه چیزی درد دارد باشد.
مسائل مربوط به سلامت روان
برخی از رفتارهای خودآزاری ممکن است نشان دهنده مشکلات سلامتی مانند افسردگی یا اضطراب باشد.
رفتار تکراری
برخی از اشکال خودآزاری ممکن است بخشی از رفتار تکراری، یک وسواس یا یک روال عادی باشد.
مراحل رشد
ممکن است فرد همچنان برخی از کارهایی را انجام دهد که اکثر افراد در دوران کودکی انجام نمی دهند، مانند گذاشتن انگشتان یا دست خود در دهان که باعث آسیب می شود.
رفتار آموخته شده
ممکن است فرد بیاموزد که رفتار آسیب رسان به خود می‌تواند راه بسیار قدرتمندی برای کنترل محیط باشد. یک رفتار، مانند سیلی زدن به صورت، که در ابتدا به دلیل درد فیزیکی انجام می‌دادند، در نهایت می‌تواند راهی برای اجتناب یا پایان دادن به موقعیتی شود که دوست ندارند، مثلاً خاموش کردن تلویزیون، یا قطع کردن بحثی که در آن نزدیکی انجام می‌شود.
در صورت بروز رفتار آسیب‌رسان به خود چه باید کرد؟
در اینجا نکاتی در مورد کارهایی وجود دارد که می توانید در زمان وقوع این رفتار انجام دهید. در شرایط شدید یا اضطراری، با مرکز تخصصی اوتیسم تماس بگیرید. همچنین باید سعی کنید راه هایی برای جلوگیری از این رفتار پیدا کنید.
سریع پاسخ دهید.
زمانی که فرد به خود صدمه می زند سریع و مداوم پاسخ دهید. حتی اگر فکر می کنید کاری که فرد انجام می دهد برای جلب توجه است، هرگز نادیده گرفتن رفتار آسیب زننده شدید به خود مناسب نیست.
پاسخ ها را پایین نگه دارید.
پاسخ های کلامی، حالات چهره و سایر نمایش های احساسات را محدود کنید. سعی کنید آرام و واضح و با لحن خنثی و ثابت صحبت کنید.
تقاضاها را کاهش دهید.
ممکن است فرد کاری را خیلی سخت یا طاقت فرسا بیابد. اگر کاری است که نیاز به انجام دارد، بعداً زمانی که فرد احساس آرامش کرد به آن بازگردید.
ناراحتی های جسمی و حسی را از بین ببرید.
بوها، صداها یا مزه ها ممکن است باعث ناراحتی فرد شود. اگر بویی وجود دارد که آنها را آزار می دهد، چیز بدبو را بردارید یا فرد را به اتاق دیگری ببرید. اگر لباس‌هایشان ناراحت‌کننده است، از آنها بخواهید که لباس‌هایشان را عوض کنند. اگر بیرون پر سر و صدا است، پنجره را ببندید یا محافظ های گوش ارائه دهید. برای ناراحتی جسمی در صورت توصیه پژشک از داروهای مسکن استفده کنید.
تغییر مسیر
به آنها بگویید که به جای رفتار آسیب زننده به خود، چه کاری باید انجام دهند، مثلاً «آرین، دست پایین». از نشانه های بصری مانند نمادهای تصویری برای حمایت از دستورالعمل ها استفاده کنید. فرد را به فعالیت دیگری هدایت کنید که نمی‌تواند همزمان با رفتار آسیب‌رسان به خود انجام شود، مثلاً فعالیتی که به هر دو دست نیاز دارد. وقتی آنها به فعالیت دیگری انتقال می یابند، آنها را تحسین کنید، به عنوان مثال “آرین با اسباب بازی ها خیلی خوب بازی کردی”.
راهنمایی فیزیکی سبک ارائه دهید.
اگر فرد در متوقف کردن رفتار مشکل دارد، راهنمایی فیزیکی سبک ارائه دهید، به عنوان مثال، به آرامی دست او را با کمترین قدرت ممکن از سرش دور کنید. فوراً سعی کنید توجه آنها را به فعالیت دیگری هدایت کنید و برای ارائه مجدد راهنمایی های فیزیکی آماده باشید. این رویکرد باید با احتیاط بسیار مورد استفاده قرار گیرد زیرا ممکن است رفتار را تشدید کند یا باعث شود که فرد دیگران را هدف قرار دهد.
از موانع استفاده کنید.
بین فرد و شیئی که باعث آسیب می شود یک مانع قرار دهید. برای ضربه زدن به سر، یک بالش یا بالشتک بین سر و دست قرار دهید. برای گاز گرفتن دست یا بازو، جسم دیگری را برای گاز گرفتن در اختیار قرار دهید. برای ضربه زدن سر به سطح سخت، یک کوسن یا بالش بین سطح و سر قرار دهید. می‌توانید لایه‌های متحرکی تهیه کنید که به‌طور موقت روی زمین یا دیوارها قرار می‌گیرد تا آسیب را به حداقل برساند.
محدودیت های فیزیکی را در نظر بگیرید.
اگر خطر آسیب جدی وجود داشته باشد، متخصص ممکن است استفاده از محدودیت‌های فیزیکی مانند بازو، دستکش یا کلاه ایمنی را پیشنهاد دهد. اینها همچنین ممکن است تجربه حسی و دفعات رفتار را کاهش دهند. مهارهای فیزیکی بسیار محدود کننده هستند و باید همیشه تحت راهنمایی یک متخصص استفاده شوند تا اطمینان حاصل شود که از آنها به طور ایمن و مناسب و با برنامه ریزی برای محو شدن تدریجی آنها در طول زمان استفاده می شود.
پیشگیری از رفتارهای خودآزاری
از یک متخصص بهداشت برای هر رفتار خودآزاری که مدیریت آن دشوار است یا فرد را در معرض آسیب قرار می دهد کمک بخواهید.
علل پزشکی و دندانی را رد کنید.
با یک پزشک یا دندانپزشک ملاقات کنید. یادداشت هایی در مورد رفتار بیاورید – در چه زمانی از روز اتفاق می افتد، در کدام موقعیت ها، چند وقت یکبار اتفاق می افتد، اولین بار کی شروع شده و چقدر طول می کشد.
به عملکرد رفتار فکر کنید.
یک دفتر خاطرات رفتاری را تکمیل کنید، که آنچه را که قبل، حین و بعد از رفتار اتفاق می‌افتد، ثبت کنید. این می تواند به شما در درک هدف این رفتار کمک کند. در مورد محیط یادداشت بردارید، از جمله اینکه چه کسی آنجا بود، هر گونه تغییر در محیط و اینکه فکر می کنید آن شخص چه احساسی داشت.
ساختار و روال را افزایش دهید.
یک برنامه روزانه ایجاد کنید. این باعث می شود همه چیز قابل پیش بینی تر باشد و می تواند اضطراب را کاهش دهد. مجموعه ای از فعالیت ها را در روال خود قرار دهید. این کار باعث کاهش خستگی می شود و فرصت های کمتری را برای فرد ایجاد می کند تا رفتارهای خودآزاری انجام دهد. برای اوقات سخت روز برنامه ریزی کنید و در این مواقع نظارت و حمایت بیشتری انجام دهید.
جایگزین های حسی ارائه دهید.
تجارب حسی جایگزین را در روال روزانه بسازید. پریدن روی ترامپولین یا تاب خوردن روی یک تاب ممکن است تجربه حسی مشابهی با تکان دادن سر یا سیلی زدن ایجاد کند. تهیه کیسه ای از اشیاء ایمن برای جویدن – آدامس، هویج، ماکارونی خام – ممکن است نیاز به گاز گرفتن دست یا بازو را کاهش دهد.
از ابزارهای ارتباطی استفاده کنید.
از فرد حمایت کنید تا از راه‌های دیگری برای برقراری ارتباط با خواسته‌ها، نیازها و درد یا ناراحتی‌های فیزیکی خود استفاده کند. می توانید از تکیه گاه های بصری، تصاویر اعضای بدن یا نمادها برای علائم استفاده کنید.
به رفتارهای مناسب پاداش دهید.
فرد را برای رفتار مناسب و برای دوره هایی که رفتار آسیب زننده به خود نداشته است، تشویق کنید. این به آنها کمک می‌کند یاد بگیرند که رفتارهای دیگر نتایج مثبتی به همراه دارند. پاداش ها می توانند تحسین و توجه کلامی، فعالیت مورد علاقه، اسباب بازی ها، نشانه ها یا گاهی اوقات مقدار کمی از غذاها یا نوشیدنی های مورد علاقه باشند. آنچه را که پاداش می‌دهید به روشنی بگویید و فوراً پاداش را بدهید. توجه داشته باشید که برخی از افراد اوتیستیک از توجه اجتماعی لذت نمی برند. تحسین کلامی می تواند باعث ناراحتی شود و تأثیری برعکس آنچه می خواهید داشته باشد.
دارو
گاهی اوقات در مواردی که این رفتار بسیار شدید است یا برای مدت طولانی ادامه دارد از دارو استفاده می شود. دارو فقط باید تحت نظر یک پزشک متخصص استفاده شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید به کتاب “درک و درمان رفتار آسیب رسان به خود در اوتیسم” نوشته دکتر احسان حسینی سیانکی مراجعه کنید.