تماشای تلویزیون برای کودکان زیر دو سال همواره یکی از موضوعات مورد بحث در میان متخصصان رشد و والدین بوده است. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که این عادت می‌تواند تأثیرات منفی بر رشد شناختی، زبانی و اجتماعی کودکان بگذارد. در این مقاله به بررسی دلایل ممنوعیت تماشای تلویزیون برای کودکان زیر دو سال می‌پردازیم و همچنین نظرات دکتر احسان حسینی سیانکی، متخصص حوزه رشد کودک، را در این زمینه نقل خواهیم کرد.
دلایل ممنوعیت تلویزیون در کودکان زیر دو سال
تماشای تلویزیون برای کودکان زیر دو سال باعث تأخیر در رشد زبانی و شناختی، کاهش تعاملات اجتماعی، اختلال در خواب و افزایش خطر اختلال نقص توجه و بیش فعالی می‌شود. متخصصان توصیه می‌کنند والدین به جای نمایشگرها، محیطی تعاملی و پر از بازی‌های آموزشی برای کودک فراهم کنند. در زیر به این موارد می پردازیم:
۱.تأثیر منفی بر رشد مغزی
رشد مغزی کودکان در دو سال اول زندگی بسیار سریع است و نیاز به تحریک‌های طبیعی مانند تعامل با والدین، بازی‌های حرکتی و کاوش محیط دارد. تماشای تلویزیون فعالیت‌های طبیعی مغز را مختل کرده و منجر به کاهش تعاملات اجتماعی و یادگیری تجربی می‌شود.
نقل قول از دکتر احسان حسینی سیانکی: “تحقیقات نشان داده‌اند که کودکان زیر دو سال با مشاهده تلویزیون، در معرض تأخیر گفتاری و زبانی و شناختی قرار می‌گیرند. تعامل مستقیم با والدین و بازی‌های خلاقانه تأثیر بسیار بیشتری بر رشد زبانی و اجتماعی کودک دارد.”
۲.کاهش مهارت‌های زبانی و اجتماعی
کودکانی که به جای تعامل با والدین و همسالان، بیشتر وقت خود را صرف تماشای تلویزیون می‌کنند، معمولاً در مهارت‌های زبانی دچار ضعف می‌شوند. یادگیری زبان نیازمند ارتباط چهره به چهره، پاسخگویی و مکالمه متقابل است، درحالی‌که تلویزیون این تعامل را فراهم نمی‌کند.
۳.افزایش خطر بیش فعالی و کاهش تمرکز
کودکانی که در معرض نمایشگرها قرار می‌گیرند، بیشتر دچار مشکلات کمبود توجه و تمرکز و بیش فعالی در سال‌های بعدی زندگی می‌شوند. تغییرات سریع تصاویر در تلویزیون باعث می‌شود مغز کودک به محرک‌های تند و غیرطبیعی عادت کند و در فعالیت‌های دیگر مانند خواندن و یادگیری تمرکز کافی نداشته باشد.
۴.اختلال در الگوی خواب
تماشای تلویزیون به‌ویژه در ساعات پایانی روز، تولید ملاتونین (هورمون خواب) را کاهش داده و باعث ایجاد اختلال در خواب کودک می‌شود. کمبود خواب می‌تواند تأثیر منفی بر رشد مغزی و عاطفی کودک داشته باشد.
۵.کاهش فعالیت‌های فیزیکی
تماشای تلویزیون جایگزین فعالیت‌های فیزیکی مانند خزیدن، راه رفتن و بازی کردن می‌شود. این مسئله می‌تواند رشد حرکتی کودک را تحت تأثیر قرار دهد و خطر ابتلا به چاقی را در آینده افزایش دهد.
۶.تأثیرات منفی بر سیستم عصبی
تحقیقات نشان داده‌اند که نور آبی نمایشگرها تأثیرات منفی بر سیستم عصبی در حال رشد کودکان دارد. این مسئله می‌تواند باعث افزایش تحریک پذیری و کاهش آستانه تحمل کودک شود.
راهکارهای پیشنهادی برای والدین
- تعامل بیشتر با کودک از طریق بازی، کتاب خوانی و گفت و گو
- جایگزینی تماشای تلویزیون با فعالیت‌های خلاقانه مانند نقاشی، ساختن اشکال با لگو و بازی‌های حرکتی
- ایجاد محیطی غنی از نظر زبانی که شامل صحبت کردن، آواز خواندن و داستان گویی باشد
- الگوسازی صحیح توسط والدین و کاهش استفاده از نمایشگرها در حضور کودک
سخن پایانی
تماشای تلویزیون برای کودکان زیر دو سال توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند بر رشد شناختی، زبانی و اجتماعی آن‌ها تأثیر منفی بگذارد. والدین باید تا حد امکان محیطی تعاملی و غنی از تجربیات واقعی برای کودک فراهم کنند تا رشد او به بهترین شکل ممکن صورت گیرد. دکتر احسان حسینی سیانکی در این زمینه تأکید دارد که تعاملات واقعی و بازی‌های فیزیکی نقش کلیدی در رشد سالم کودکان ایفا می‌کنند. بنابراین، بهترین راهکار برای والدین، دور نگه داشتن کودکان زیر دو سال از صفحه نمایش و تمرکز بر فعالیت‌های طبیعی و آموزشی است.