در این مقاله، به بررسی دقیق حس عمقی و سیستم وستیبولار در کودکان و اهمیت آنها در توسعه مهارت‌های حرکتی و تعادلی می‌پردازیم. همچنین، به روش‌های کاردرمانی حسی و رژیم حسی دکتر حسینی سیانکی اشاره خواهیم کرد که در دو شعبه غرب و شرق تهران برای کودکان با اختلالات حسی ارائه می‌شود.
حس عمقی چیست؟
حس عمقی (Proprioception) به احساس ما از موقعیت و حرکت بدن و اندام‌هایمان در فضا اشاره دارد. این حس باعث می‌شود بدون نگاه کردن به اندام‌هایمان، از وضعیت آنها آگاه باشیم. به عنوان مثال، بدون نیاز به نگاه کردن، می‌توانیم دست خود را به سمت دهان برده یا در تاریکی راه برویم. کودکان با ضعف در حس عمقی ممکن است در فعالیت‌های روزانه مانند بستن دکمه، برداشتن اجسام یا حتی راه رفتن مشکل داشته باشند.
سیستم وستیبولار چیست؟
سیستم وستیبولار یکی از بخش‌های مهم سیستم عصبی است که در گوش داخلی قرار دارد و وظیفه اصلی آن، حفظ تعادل و هماهنگی حرکات است. این سیستم کمک می‌کند تا بدن به تغییرات محیطی واکنش مناسب نشان دهد. نقص در عملکرد سیستم وستیبولار می‌تواند منجر به مشکلاتی نظیر سرگیجه، اختلال در تعادل و ناتوانی در هماهنگی شود که در فعالیت‌های روزانه و بازی‌های کودکانه تاثیرگذار است.
اهمیت حس عمقی و وستیبولار در رشد کودکان
کودکان با سیستم حسی سالم، بهتر می‌توانند حرکات و موقعیت بدن خود را کنترل کنند. این مسئله به ویژه در مراحل اولیه رشد، از اهمیت بالایی برخوردار است. عدم کارکرد درست این حس‌ها ممکن است باعث مشکلاتی مانند اختلال در تعادل، ضعف در حرکات هماهنگ و حتی کاهش اعتماد به نفس شود.
علائم اختلال در حس عمقی و وستیبولار در کودکان
اختلالات حسی می‌تواند به شکل‌های مختلف در کودکان بروز کند و شناخت علائم آن، به تشخیص و درمان زودهنگام کمک می‌کند. برخی از علائم اختلال در حس عمقی و وستیبولار عبارتند از:
- اختلال در تعادل: کودکانی که به راحتی زمین می‌خورند یا در ایستادن و حرکت مشکل دارند.
- حرکات نامنظم: مشکل در هماهنگی حرکات بدن به خصوص در فعالیت‌های ورزشی و بازی.
- مشکل در انجام حرکات ظریف: مانند بستن دکمه‌ها، نگه داشتن قلم و یا استفاده از قیچی.
- علاقه به بازی‌های حرکتی پر خطر: برخی کودکان به فعالیت‌های پرخطری مانند تاب خوردن و بالا رفتن علاقه دارند که ممکن است نشانه‌ای از نیاز به تحریک بیشتر وستیبولار باشد.
کاردرمانی حسی چیست و چگونه می‌تواند کمک کند؟
کاردرمانی حسی شامل روش‌هایی است که با تحریک حس‌های مختلف، به بهبود عملکرد سیستم‌های حسی و در نتیجه، بهبود عملکرد حرکتی و رفتاری کودکان کمک می‌کند. در کاردرمانی حسی، از ابزارها و فعالیت‌هایی استفاده می‌شود که سیستم‌های وستیبولار و عمقی را تحریک کرده و عملکرد آنها را تقویت می‌کند.
رژیم حسی و نقش آن در بهبود اختلالات حسی
رژیم حسی شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و تمرینات خاص است که توسط کاردرمانگران و متخصصین به هر کودک به صورت اختصاصی طراحی می‌شود. هدف از رژیم حسی برای کودکان، بهبود عملکرد سیستم‌های حسی است. رژیم حسی شامل تمریناتی است که کودک را تشویق به انجام حرکات خاصی می‌کند که باعث بهبود تعادل، تقویت حس عمقی و افزایش اعتماد به نفس کودک می‌شود.
خدمات دکتر حسینی سیانکی در زمینه کاردرمانی حسی
مراکز کاردرمانی دکتر حسینی سیانکی در تهران با بهره‌گیری از تکنیک‌های به‌روز و تیم متخصصین با تجربه، خدمات جامعی را در زمینه کاردرمانی حسی ارائه می‌دهند. این مراکز با دو شعبه (مرکز کاردرمانی غرب تهران و مرکز کاردرمانی شرق تهران) در تهران، امکان دسترسی آسان والدین و کودکان به این خدمات را فراهم کرده‌اند. دکتر حسینی سیانکی، با داشتن سال‌ها تجربه در ارزیابی و درمان کودکان با اختلالات حسی، توانسته است روش‌های مؤثری در زمینه رژیم حسی و کاردرمانی حسی ارائه دهد.
تمرینات پیشنهادی برای بهبود حس عمقی و وستیبولار در خانه
در کنار جلسات کاردرمانی، والدین نیز می‌توانند برخی تمرینات ساده را در خانه انجام دهند تا به بهبود حس عمقی و وستیبولار کودک کمک کنند:
- تمرینات تعادلی: استفاده از تخته تعادل یا تکیه دادن کودک بر روی یک پا و تشویق به نگه داشتن تعادل.
- تمرینات فشار و کشش: دادن اشیاء سنگین به کودک برای جابه‌جایی، که باعث تحریک حس عمقی می‌شود.
- بازی‌های حرکتی مانند پریدن: پریدن روی تشک یا استفاده از ترامپولین.
- چرخیدن و تاب خوردن: به شرط نظارت والدین، تاب خوردن یا چرخیدن برای تحریک سیستم وستیبولار.
نتیجه‌گیری
حس عمقی و سیستم وستیبولار از جمله حس‌های اساسی برای کودکان در مراحل مختلف رشد هستند. هرگونه نقص در این حس‌ها می‌تواند تاثیرات منفی زیادی بر روی تعادل، هماهنگی و حتی اعتماد به نفس کودک داشته باشد. تشخیص به‌موقع و انجام تمرینات مناسب می‌تواند به بهبود این حس‌ها کمک کند. مرکز تخصصی کاردرمانی تحت نظارت دکتر حسینی سیانکی با ارائه برنامه‌های تخصصی رژیم حسی، محیطی مناسب برای کودکان با اختلالات حسی فراهم آورده و به والدین در این مسیر کمک می‌کند.