توجه یک فرایند شناختی است که در آن تمرکز ذهن بر محرک یا محرکهای خاصی از محیط جمع می‌شود و محرکهای محیطی دیگر نادیده گرفته می‌شوند. توجه عملکرد مغز شما است که منابع شناختی را برای تمرکز روی اطلاعات یا محرک ها اختصاص می دهد. این موضوع با نحوه پردازش ذهنی اطلاعات خاص موجود در محیط شما سروکار دارد که شما در پنج حواس خود تجربه می کنید. دامنه توجه شما همان توانایی شما برای تمرکز ذهن خود بر روی چیزی هایی است که از طریق مشاهده دقیق یا گوش دادن دریافت می کنید. که ممکن است لحظه به لحظه مانند چرخیدن بعد از شنیدن صدای بلند باشد یا ممکن است برای مدت زمان طولانی مانند بازی یک بازی ویدئویی باشد. در این مطلب قصد داریم به بررسی توجه و تمرکز و انواع توجه بپردازیم.
توجه اغلب شروع کارکردهای شناختی دیگر است. ابتدا باید به چیزی توجه داشته باشید تا بتوانید آن را برای معنا و درک پردازش کنید. در بسیاری از اختلالات مانند اوتیسم، بیش فعالی، اختلال یادگیری و تاخیرهای رشدی در کودکان مشکل توجه و تمرکز دیده می شود.
انواع توجه
چندین نوع توجه وجود دارد که در طول فعالیت های روزانه خود از آنها استفاده می کنید. نوعی از توجه که شما از آن استفاده می کنید بسته به نیاز و شرایط شما متفاوت خواهد بود.
- آیا این کار به توجه تقسیم نشده شما نیاز دارد؟
- آیا باید با نادیده گرفتن چیزهای دیگری که ممکن است همزمان اتفاق بیفتد، روی یک چیز متمرکز شوید؟
- آیا باید دو فعالیت را همزمان انجام دهید؟
بسته به نیازها و شرایط شما ممکن است یکی از چهار نوع توجه زیر را به کار بگیرید.
توجه پایدار (Sustained attention): توانایی تمرکز روی یک کار خاص برای مدت زمان مستمر بدون اینکه حواس پرت شود.
توجه انتخابی (Selective attention): توانایی انتخاب از بین عوامل یا محرکها است. یعنی فرد می تواند از بین محرک های موجود به موردی که می خواهد توجه کند بدون اینکه محرک های دیگر حواسش را پرت کند.
توجه متناوب(Alternating attention) : توانایی جابجایی تمرکز بین وظایفی است که نیازهای شناختی مختلفی دارند.
توجه تقسیم شده (Divided attention): توانایی پردازش دو یا چند پاسخ یا واکنش به طور همزمان به دو یا چند خواسته متفاوت است. توجه تقسیم شده اغلب به عنوان چند وظیفه ای گفته می شود.
دسته بندی انواع توجه
- توجه پایدار هنگامی مورد استفاده قرار می گیرد که شما نیاز به تمرکز بر روی یک کار یا فعالیت خاص برای مدت طولانی داشته باشید. (بازی کردن یک بازی ویدئویی)
- از توجه انتخابی برای تمرکز روی یک فعالیت در میان بسیاری از فعالیت ها (گوش دادن به یک دوست در یک مهمانی شلوغ) استفاده می شود.
در دو نوع توجه دیگر (متناوب و تقسیم شده) لازم است که فرد به طور همزمان روی چندین مورد متمرکز شود.
- توجه متناوب برای تغییر متناوب کارها یا فعالیتها (خواندن دستور العمل و تهیه وعده غذایی) استفاده می شود.
- از توجه تقسیم شده برای انجام دو یا چند کار همزمان استفاده می شود. (مکالمه تلفنی هنگام گشت و گذار در اینترنت)
انواع توجه به شرح ذیل می باشد:
توجه پایدار
توجه پایدار توانایی تمرکز روی یک کار خاص برای مدت زمان مستمر می باشد بدون اینکه حواس پرت شود. توجه پایدار احتمالاً همان چیزی است که شما هنگام شنیدن کلمات “توجه” ، “تمرکز” یا “هوشیاری” به آن فکر می کنید. وقتی به طور مداوم روی یک کار تمرکز می کنید و یا برای یک دوره طولانی بر یک فعالیت تمرکز می کنید، بدون اینکه حواستان پرت شود از توجه پایدار استفاده می کنید. نمونه هایی از توجه پایدار ممکن است شامل گوش دادن به سخنرانی، خواندن کتاب، پخش فیلم یا تعمیر ماشین باشد.
حفظ این نوع توجه برای مدت قابل توجهی از زمان بدون اینکه حواس پرت شود، می تواند چالش برانگیز باشد. بنابراین میزان توجه پایدار شما اغلب متفاوت خواهد بود. ممکن است شما یک دقیقه به شدت متمرکز شوید و ممکن است توجه شما از بین برود. با این حال یک جنبه اصلی توجه پایدار، توانایی تمرکز مجدد بر روی کار پس از ایجاد حواس پرتی است.
توجه انتخابی
توجه انتخابی توانایی انتخاب از بین عوامل یا محرکهای مختلفی است که وجود دارند و اینکه بتوانید فقط روی فردی که می خواهید تمرکز کنید. هر روز شما دائماً در معرض تعدادی از عوامل محیطی یا محرک ها قرار می گیرید، اما مغز شما به طور طبیعی با انتخاب جنبه یا عاملی خاص برای تمرکز پاسخ می دهد. توجه انتخابی اساساً به شما این امکان را می دهد که آنچه را که می خواهید به آن توجه کنید یا “انتخاب” کنید. ممکن است هنگام حضور در یک مهمانی با صدای بلند نیاز به توجه انتخابی داشته باشید و روی صدای یک نفر متمرکز شوید یا اگر می خواهید در یک اتاق پر سروصدا مطالعه کنید.
در هنگام بکارگیری توجه انتخابی می توانید از حواسپرتی هر دو محرک بیرونی (مانند سر و صدا) و محرک داخلی (مانند افکار) جلوگیری کنید. اگر از نظر توجه انتخابی خوب هستید، در نادیده گرفتن محرک هایی که حواس را پرت می کنند، موفق هستید. شما قادر به حفظ سطح مشخصی از عملکرد در حضور محرکهای برهم زننده توجه هستید.
توجه متناوب
توجه متناوب توانایی انعطاف پذیری ذهنی است که به شما این امکان را می دهد تا توجه خود را بین کارهایی که نیازهای شناختی مختلف دارند، تغییر دهید. بین دو کار مختلف که نیاز به استفاده از مناطق مختلف مغز شما دارند، توجه شما را به جلو و عقب متناوب می کند. تقریباً همیشه از توجه متناوب استفاده می کنید. شما باید دائماً در فعالیت ها یا اقدامات خود تغییرات ناگهانی ایجاد کنید که نیاز به تغییر توجه شما دارد.
ممکن است هنگام خواندن دستور العمل (یادگیری) و سپس انجام کارهای دستور العمل (عمل) از توجه متناوب استفاده کنید. همچنین می تواند بین کارهای نامربوط مانند پخت و پز در حالی که به فرزندتان در انجام تکالیف خانه کمک می کند متناوب باشد.
توجه تقسیم شده
توجه تقسیم شده توانایی پردازش دو یا چند پاسخ یا واکنش به طور همزمان به دو یا چند خواسته متفاوت است. اغلب به عنوان چند وظیفه ای گفته می شود. اصولاً توجه خود را بین دو یا چند کار تقسیم می کنید. نمونه هایی از توجه تقسیم شده عبارتند از بررسی ایمیل هنگام گوش دادن به جلسه، صحبت با دوستان هنگام صرف شام یا صحبت کردن با تلفن هنگام پوشیدن لباس.
برخلاف توجه متناوب وقتی از توجه تقسیم شده استفاده می کنید، از یک کار به کار دیگر کاملاً متفاوت تغییر نمی کنید. درعوض، شما سعی می کنید آنها را همزمان انجام دهید. بنابراین شما به جای اینکه آن را جایگزین کنید واقعاً توجه خود را تقسیم می کنید. بنابراین شما فقط در واقع بخشی از توجه را بر روی هر کار متمرکز می کنید.
اگرچه توجه تقسیم شده به عنوان توانایی تمرکز بر دو یا چند محرک یا فعالیت به طور همزمان تصور می شود، اما تمرکز بر روی دو کار متفاوت به طور همزمان غیرممکن است. مغز شما فقط می تواند یک کار را همزمان انجام دهد. بنابراین شما واقعاً در یک زمان بر “کار” متمرکز نیستید، واقعاً به طور مداوم توجه خود را بین کارها متمایز می کنید. به همین دلیل است که متن نوشتن و رانندگی یا صحبت کردن و رانندگی بسیار دشوار و خطرناک است.
در واقع شما به دلیل حافظه و یا عادت قادر به استفاده از توجه تقسیم شده با موفقیت هستید. این امکان را به شما می دهد که دو یا چند کار را به ظاهر همزمان انجام دهید مانند خواندن موسیقی و نواختن ساز، صحبت کردن با شخص هنگام تایپ کردن یا رانندگی اتومبیل خود هنگام گوش دادن به رادیو، با این حال شما در هنگام بازی با وسایل یا تمرکز روی اعمال فردی رانندگی، روی موقعیت های دست تمرکز نمی کنید. شما قادر به انجام کار بدون تلاش آگاهانه یا در واقع توجه هستید.
صحبت پایانی
اگر شما هم بدنیال یک مرکز خوب جهت بهبود نقص توجه و تمرکز کودکان خود هستید از خدمات مراکز ما بعنوان بهترین مرکز درمان نقص توجه و بیش فعالی بهره بگیرید. لازم به ذکر است که مراکز ما با دو شعبه در تهران، کادری مجرب، مداخله های روز دنیا (اتاق تاریک، سنسوری روم، اتاق شنیداری، ماساژ درمانی، کاردرمانی حسی و رژیم حسی) کمک شایانی در جهت بهبود توجه و تمرکز کودکان شما خواهد بود.
مقاله های مرتبط با نقص توجه و تمرکز:
بازی درمانی در کودکان با اختلال ADHD
بهترین دکتر متخصص بیش فعالی کودکان
آب درمانی در اختلال نقص توجه و بیش فعالی
اختلال نقص توجه و بیش فعالی یا اوتیسم؟
توجه و تمرکز در کودکان و مشکلات مربوط به آن
آنچه باید در مورد اختلال نقص توجه و بیش فعالی بدانیم.
بهترین ویتامین ها و مواد معدنی برای نقص توجه و بیش فعالی
چگونه ورزش به کودکان و نوجوانان با اختلال ADHD کمک می کند؟
آیا بین آفت کش ها و اختلال ADHD ارتباطی وجود دارد.