به هم ریختگی حسی در کودکان یا اختلال پردازش حسی یکی از مشکلات شایع دوران کودکی است که میتواند تأثیرات گستردهای بر رفتار، احساسات و تواناییهای کودک داشته باشد. این اختلال به این معنا است که مغز کودک نمیتواند بهدرستی اطلاعات حسی را که از محیط دریافت میکند پردازش کند، و در نتیجه واکنشهای غیرمنتظرهای به صداها، لمسها، بوها، یا حتی حرکتهای فیزیکی نشان میدهد.
در این مقاله، به بررسی به هم ریختگی حسی در کودکان، علائم، دلایل و روشهای درمان آن پرداختهایم. همچنین تکنیکهایی برای مدیریت این وضعیت در خانه و کمک به کودکان مبتلا به این اختلال ارائه میدهیم تا به والدین و متخصصان کمک کنیم راهحلهایی مؤثر پیدا کنند.
به هم ریختگی حسی چیست؟
به هم ریختگی حسی که با نامهای دیگری مانند اختلال پردازش حسی یا اختلال یکپارچگی حسی نیز شناخته میشود، به وضعیتی اشاره دارد که در آن مغز کودک قادر به پردازش درست اطلاعات حسی که از طریق حواس پنجگانه (بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه) و همچنین حواس مربوط به حرکت و تعادل (حس پروپریوسپتیو و وستیبولار) دریافت میشود، نیست.
این اختلال ممکن است باعث شود کودکان بهصورت غیرعادی به محرکهای حسی واکنش نشان دهند. برخی از کودکان ممکن است بیش از حد به صداها، لمسها یا نور حساس باشند (حساسیت بیش از حد)، در حالی که برخی دیگر واکنش کمی به این محرکها نشان میدهند یا حتی به محرکهای قوی پاسخ نمیدهند (حساسیت کمتر از حد معمول).
علائم به هم ریختگی حسی در کودکان
علائم به هم ریختگی حسی در کودکان ممکن است از کودک به کودک متفاوت باشد و بستگی به این دارد که کدام سیستم حسی بیشتر تحت تأثیر قرار گرفته است. برخی از علائم شایع این اختلال عبارتند از:
حساسیت بیش از حد به محرکها:
- کودکان با حساسیت زیاد ممکن است به صداهای بلند، نورهای شدید یا حتی لمسهای ملایم واکنش شدید نشان دهند. بهطور مثال:
- صدای بلند تلویزیون یا زنگ مدرسه آنها را به وحشت میاندازد.
- پوشیدن لباسهای تنگ یا زبر آنها را ناراحت میکند.
- بهسختی میتوانند در محیطهای شلوغ و پر سر و صدا مانند مهمانیها حضور داشته باشند.
حساسیت کمتر از حد به محرکها:
- برخی از کودکان با حساسیت کم به نظر میرسد که متوجه تغییرات محیطی نمیشوند. برای مثال:
- ممکن است به صداهای بلند توجه نکنند یا واکنش کمی نشان دهند.
- وقتی به زمین میخورند یا دچار آسیب میشوند، بهطور طبیعی درد را حس نمیکنند.
- علاقه شدید به جستجوی تجربههای حسی مانند لمس کردن اشیاء مختلف، پریدن از ارتفاعات یا چرخیدن زیاد دارند.
مشکلات حرکتی و تعادلی:
- کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است با مشکلاتی مانند عدم تعادل، مشکل در هماهنگی حرکتی، یا ناتوانی در انجام فعالیتهای روزمره روبرو شوند. این مشکلات شامل:
- ناتوانی در نگهداشتن مداد یا قاشق.
- دشواری در انجام فعالیتهایی که نیاز به تعادل دارند مانند دوچرخهسواری.
- بهآسانی تعادل خود را از دست دادن یا دچار سقوط شدن.
مشکلات در تمرکز و توجه:
- بسیاری از کودکان با به هم ریختگی حسی در تمرکز و توجه مشکل دارند، زیرا مغز آنها دائماً با اطلاعات حسی بیشازحد یا کم روبرو است. این کودکان ممکن است در کلاس درس توجه خود را از دست دهند یا در انجام فعالیتهای طولانی دچار مشکل شوند.
دلایل به هم ریختگی حسی در کودکان
دلایل دقیق به هم ریختگی حسی هنوز بهطور کامل مشخص نشده است، اما محققان معتقدند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشد. برخی از عوامل موثر شامل:
- عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی اختلالات حسی یا مشکلات عصبی میتواند احتمال ابتلا به این اختلال را افزایش دهد.
- مشکلات دوران جنینی یا تولد زودرس: کودکان نارس یا آنهایی که در طول بارداری دچار مشکلاتی مانند کمبود اکسیژن شدهاند، بیشتر در معرض خطر این اختلال قرار دارند.
- محیط پر استرس: کودکان بزرگشده در محیطهای پر استرس یا محیطهایی که تجربیات حسی نامنظمی دارند، ممکن است بیشتر دچار این اختلال شوند.
درمان به هم ریختگی حسی در کودکان
درمان به هم ریختگی حسی در کودکان بهطور معمول شامل یک رویکرد چندجانبه است که با کمک متخصصان کاردرمانی و حمایت والدین انجام میشود. درمان میتواند به کودک کمک کند تا اطلاعات حسی را بهتر پردازش کرده و بهصورت مناسبی به آنها واکنش نشان دهد. در ادامه به برخی از روشهای موثر درمان اشاره میکنیم:
–کاردرمانی حسی یک روش مهم در درمان به هم ریختگی حسی است. این نوع درمان توسط متخصصان کاردرمانی، مانند دکتر حسینی سیانکی در تهران، انجام میشود. در جلسات کاردرمانی حسی، کودک در معرض فعالیتها و تجربیات حسی قرار میگیرد که به او کمک میکند تا مغز خود را برای پردازش صحیح اطلاعات حسی تمرین دهد. کاردرمانی حسی میتواند شامل تمرینات حرکتی، بازی با اسباببازیهای حسی، تمرینات تعادلی و حتی استفاده از تجهیزات خاصی مانند توپهای بزرگ یا وسایل تعادلی باشد. این روش به کودک کمک میکند تا بهتر با محرکهای محیطی مانند صدا، نور، و لمس کنار بیاید.
–رژیم حسی برای کودکان یک برنامه درمانی شخصیسازی شده است که برای هر کودک با توجه به نیازهای خاص او طراحی میشود. در این برنامه، مجموعهای از فعالیتها و تمرینات حسی به کودک ارائه میشود تا مغز او بهمرور زمان بهتر بتواند اطلاعات حسی را پردازش کند. دکتر حسینی سیانکی از این روش بهعنوان یک ابزار کمکی استفاده میکند تا به کودکان کمک کند تا از طریق فعالیتهای روزانه، مانند ماساژهای ملایم یا بازی با اشیاء خاص، توانایی پردازش حسی خود را بهبود بخشند.
–ماساژ درمانی میتواند به کودکان با مشکلات پردازش حسی کمک کند تا واکنشهای بیشازحد یا کمتری نسبت به لمس داشته باشند. ماساژ منظم به کودک کمک میکند تا ارتباط بهتری با بدن خود برقرار کند و استرسهای ناشی از تحریکات حسی را کاهش دهد.
–کاردرمانی درکی حرکتی تمرکز خود را بر ترکیب اطلاعات حسی با حرکات بدن میگذارد. بسیاری از کودکان با اختلال پردازش حسی مشکلاتی در هماهنگی حرکات خود دارند. در این روش، کودک با انجام تمرینات هدفمند مانند بازیهای تعادلی و حرکتی، سعی میکند تواناییهای حرکتی خود را بهبود بخشد.
–اتاق تاریک یا اتاق سنسوری روم فضایی است که بهطور خاص برای کودکان با مشکلات حسی طراحی شده است. این اتاقها محیطی آرام و ایمن با تحریکات حسی کنترلشده فراهم میکنند که به کودکان کمک میکند تا با محرکهای مختلف حسی آشنا شده و بهآرامی به آنها پاسخ دهند.
تجربیات موفق بیماران با مشکل به هم ریختگی حسی
بسیاری از کودکانی که تحت درمان دکتر حسینی سیانکی قرار گرفتهاند، بهبودهای چشمگیری در پردازش حسی خود تجربه کردهاند. در ادامه به چند مورد از تجربیات موفق اشاره میکنیم:
تجربه اول: کودک مبتلا به حساسیت شدید به صدا
خانم ر.م، مادر یک کودک ۵ ساله، میگوید: “پسرم همیشه به صداهای بلند واکنش شدیدی نشان میداد. پس از مراجعه به دکتر حسینی سیانکی و شروع جلسات کاردرمانی حسی، او بهتدریج توانست با صدای محیطهای شلوغ کنار بیاید. اکنون او میتواند در مدرسه بدون مشکل در کلاس درس حضور داشته باشد.”
تجربه دوم: درمان مشکلات حرکتی و تعادلی
آقای ح.ن، پدر یک کودک ۶ ساله، تجربه خود را اینگونه توصیف میکند: “دخترم همیشه با حفظ تعادل و هماهنگی مشکل داشت. دکتر سیانکی با کاردرمانی درکی حرکتی به او کمک کرد تا تواناییهای حرکتیاش را بهبود بخشد. حالا او میتواند بدون کمک دیگران دوچرخهسواری کند و در ورزشهای مدرسه شرکت کند.”
نتیجهگیری
به هم ریختگی حسی در کودکان میتواند چالشهای زیادی برای آنها و خانوادهشان ایجاد کند، اما با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب میتوان به این کودکان کمک کرد تا بهتر با دنیای اطراف خود سازگار شوند. استفاده از تکنیکهایی مانند کاردرمانی حسی، رژیم حسی، و ماساژ درمانی توسط متخصصانی مانند دکتر حسینی سیانکی، میتواند به بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا به اختلال پردازش حسی کمک کند.