بازی‌های نمادین یا وانمودی یکی از مهم‌ترین مراحل رشد شناختی و هیجانی کودکان است. در این نوع بازی‌ها، کودک وانمود می‌کند که فرد دیگری است، یا اشیاء را به جای چیزهای دیگر استفاده می‌کند. مثلاً یک قاشق را به جای تلفن استفاده می‌کند یا وانمود می‌کند که پزشک است و عروسکش را درمان می‌کند. این بازی‌ها نه تنها سرگرم کننده هستند، بلکه پایه‌گذار رشد عاطفی، اجتماعی و حتی زبانی کودک به‌شمار می‌روند.
در این مقاله، به بررسی نقش بازی‌های نمادین در رشد هیجانی کودک می‌پردازیم و همچنین به معرفی مرکز بازی درمانی دکتر حسینی سیانکی در تهران می‌پردازیم که یکی از مراکز پیشرو در این حوزه به شمار می‌رود.
بازی نمادین چیست؟
بازی نمادین (Symbolic Play) به بازی هایی گفته می‌شود که در آن کودک از تخیل خود برای وانمود کردن استفاده می‌کند. در این بازی‌ها کودک ممکن است:
- وانمود کند که یک پدر یا مادر است.
- با اسباب بازی‌هایش صحبت کند.
- یک چوب را به جای شمشیر استفاده کند.
- نقش شخصیت‌های کارتونی یا حیوانات را بازی کند.
این نوع بازی از حدود ۱۸ تا ۲۴ ماهگی آغاز می‌شود و تا سنین پیش دبستانی و حتی دبستان نیز ادامه دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله “بازی درمانی و انواع بازی ها” مراجعه فرمایید.
رشد هیجانی چیست و چرا مهم است؟
رشد هیجانی به معنای توانایی درک، بیان، تنظیم و مدیریت احساسات است. کودکی که رشد هیجانی سالمی دارد، می‌تواند احساسات خود را شناسایی کرده، آن‌ها را به‌درستی ابراز کند و در موقعیت‌های مختلف، واکنش‌های متناسب نشان دهد.
رشد هیجانی پایه گذار مهارت‌های مهمی مانند:
- همدلی با دیگران
- توانایی کنترل خشم و اضطراب
- ارتباط مؤثر با همسالان
- اعتماد به نفس و عزت نفس
- خود تنظیمی حسی
است. حال سوال اینجاست: بازی‌های نمادین چگونه به رشد این مهارت‌ها کمک می‌کنند؟
ارتباط بین بازی نمادین و رشد هیجانی کودک
۱. شناخت و بیان احساسات
در بازی نمادین، کودک نقش‌های مختلف را بازی می‌کند و احساسات گوناگون را تجربه می‌کند؛ مثلاً ممکن است نقش مادری ناراحت یا کودکی خجالتی را بازی کند. این فرایند به او کمک می‌کند احساسات را درک کرده و آن‌ها را در قالب کلمات بیان کند.
۲. مدیریت موقعیت‌های تنش‌زا
بسیاری از کودکان از بازی برای بازسازی موقعیت‌های استرس‌زا مانند رفتن به پزشک، دعوا در خانه یا جدا شدن از والدین استفاده می‌کنند. در واقع بازی نمادین نوعی مکانیزم دفاعی سالم است که به کودک کمک می‌کند با احساساتش کنار بیاید.
۳. تقویت همدلی و مهارت‌های اجتماعی
کودکی که در بازی وانمودی نقش دیگران را بازی می‌کند، یاد می‌گیرد از دید دیگران به دنیا نگاه کند. این مهارت پایه‌گذار همدلی و توانایی حل تعارضات بین‌فردی در آینده است.
۴. افزایش اعتماد به نفس
در بازی‌های نمادین، کودک در موقعیت‌هایی قرار می‌گیرد که احساس کنترل دارد. مثلاً نقش پلیس یا پزشک را بازی می‌کند و بر روند بازی مسلط است. این احساس کنترل موجب تقویت اعتماد به نفس کودک می‌شود.
نقش والدین در تقویت بازی نمادین
والدین می‌توانند نقش بسیار موثری در تقویت بازی‌های نمادین ایفا کنند. راهکارهای زیر برای تقویت این نوع بازی توصیه می‌شود:
- استفاده از اسباب بازی‌های باز (Open-ended toys) مانند عروسک، لگو، جعبه‌های خالی، چادر بازی، لباس‌های قدیمی و…
- همبازی شدن با کودک و پذیرش نقش‌های پیشنهادی او در بازی
- ایجاد فرصت و زمان آزاد برای بازی بدون ساختار
- پرهیز از محدود کردن تخیل کودک یا اصلاح مداوم نحوه بازی
چه زمانی به بازی درمانی نیاز است؟
در برخی کودکان ممکن است بازی‌های نمادین شکل نگیرند یا بسیار محدود باشند. این موضوع می‌تواند نشانه‌ای از تأخیر رشدی، اضطراب، اوتیسم یا مشکلات هیجانی باشد. علائم هشدار شامل:
- عدم علاقه به بازی‌های وانمودی بعد از ۲.۵ سالگی
- تکرار مداوم و بی‌هدف یک نوع بازی بدون خلاقیت
- واکنش‌های هیجانی شدید در حین بازی (پرخاشگری، اضطراب شدید)
- مشکل در ارتباط با کودکان دیگر هنگام بازی‌های گروهی
در چنین شرایطی مراجعه به یک مرکز تخصصی بازی درمانی ضروری است.
مرکز بازی درمانی دکتر حسینی سیانکی در تهران
اگر نگران رشد هیجانی یا رفتاری کودک خود هستید، مرکز تخصصی بازی درمانی دکتر حسینی سیانکی با دو شعبه فعال در غرب و شرق تهران می‌تواند گزینه‌ای مطمئن برای ارزیابی و درمان کودک شما باشد.
ویژگی‌های این مرکز:
- ارزیابی دقیق رشد هیجانی، شناختی و رفتاری کودک
- استفاده از بازی درمانی کودکان بصورت علمی و خلاقانه بر اساس سن کودک
- اجرای جلسات بازی درمانی فردی یا گروهی توسط درمانگران باتجربه
- مشاوره تخصصی به والدین جهت تقویت ارتباط عاطفی با کودک
- مناسب برای کودکانی با اضطراب، پرخاشگری، اختلالات ارتباطی، اوتیسم، افسردگی کودکانه و…
جهت ارتباط با مرکز بازی درمانی دکتر حسینی سیانکی می‌توانید با نزدیک‌ترین شعبه به محل سکونت خود تماس حاصل فرمایید. این مرکز با تجربه‌ای بیش از دو دهه در حوزه کودک، یکی از مراکز پیشرو و معتبر در سطح کشور به‌شمار می‌رود.
سخن پایانی
بازی‌های نمادین، ستون اصلی رشد هیجانی کودک هستند. این بازی‌ها نه تنها تخیل و خلاقیت کودک را پرورش می‌دهند، بلکه به او کمک می‌کنند احساساتش را بشناسد، آن‌ها را بیان کند و درک درستی از روابط اجتماعی پیدا کند.
در دنیای پرشتاب امروز که کودکان اغلب با صفحات نمایشگر مشغول‌اند، ایجاد فرصت برای بازی‌های تخیلی و وانمودی یکی از مهم‌ترین وظایف والدین است. اگر احساس می‌کنید کودک شما در این زمینه نیاز به حمایت دارد، حتماً با بهترین مرکز بازی درمانی تهران تحت نظر دکتر حسینی سیانکی تماس بگیرید تا با کمک متخصصان مجرب، قدمی مؤثر در مسیر رشد سالم کودک خود بردارید.
