اختلال قرینه نویسی در کودکان یکی از مشکلات رایج در روند یادگیری نوشتن است که اغلب در سال‌های ابتدایی مدرسه آشکار می‌شود. در این اختلال، کودک حروف، اعداد یا کلمات را به صورت قرینه، وارونه یا اشتباه می‌نویسد. این مشکل ممکن است در ابتدا ساده به نظر برسد، اما اگر به موقع تشخیص و درمان نشود، می‌تواند بر عملکرد تحصیلی و اعتماد به‌نفس کودک تأثیر منفی بگذارد.
در این مقاله به بررسی کامل این اختلال، دلایل بروز آن، راهکارهای درمانی، و نقش مراکز تخصصی مانند مرکز کاردرمانی دکتر حسینی سیانکی خواهیم پرداخت.
اختلال قرینه نویسی چیست؟
اختلال قرینه نویسی (Mirror Writing) به حالتی گفته می‌شود که کودک هنگام نوشتن، حروف یا اعداد را به صورت وارونه یا قرینه می‌نویسد؛ به گونه‌ای که نوشتار او از سمت چپ به راست و حروف نیز به شکل برعکس در می‌آیند. این نوع نوشتار برای فرد مقابل قابل خواندن نیست و نشان از یک اختلال در مسیر رشد و یکپارچگی حرکتی-بینایی کودک دارد.
شایع‌ترین نمونه‌های قرینه نویسی
- نوشتن عدد ۳ به صورت برعکس
- تبدیل حرف “ب” به “د” و بالعکس
- نوشتن حروف «ج، ح، خ» به صورت وارونه
- نوشتن واژه‌ها از راست به چپ، به خصوص در زبان انگلیسی
- جابجایی یا چرخش اجزای حرف مانند تبدیل «س» به «ش»
قرینه نویسی طبیعی است یا اختلال؟
برخی والدین تصور می‌کنند که این مشکل مربوط به سن پایین کودک و ناپختگی در مهارت نوشتن است. اگرچه در کودکان ۴ تا ۶ ساله ممکن است این موضوع بخشی از فرایند طبیعی رشد باشد، اما اگر پس از ۷ سالگی همچنان قرینه‌نویسی ادامه داشته باشد، می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات زمینه‌ای همچون:
- اختلال پردازش بینایی
- اختلال هماهنگی حرکتی رشدی (DCD)
- اختلال یادگیری خاص مانند نارسانویسی (Dysgraphia)
- بیش فعالی یا اختلال توجه (ADHD)
- یا حتی اختلالات نورولوژیک جزئی
باشد که نیاز به ارزیابی دقیق و درمان تخصصی دارد.
علائم همراه با اختلال قرینه نویسی
اختلال قرینه نویسی اغلب با علائم دیگری نیز همراه است که باید مورد توجه والدین و معلمان قرار گیرد:
- کندی در نوشتن
- حذف یا تکرار حروف
- ناتوانی در کپی کردن از روی تخته
- ضعف در هماهنگی چشم و دست
- خستگی زودهنگام هنگام نوشتن
- تمایل به استفاده از دست مخالف (اختلال در تسلط حرکتی)
علل بروز اختلال قرینه نویسی در کودکان
علت این اختلال می‌تواند ترکیبی از عوامل مختلف باشد:
۱. اختلال در عملکرد نیمکره‌های مغز
در کودکانی که هنوز تسلط مغزی (Lateralization) کامل نشده، مغز در تمایز بین راست و چپ دچار مشکل است. این مسأله باعث بروز نوشتار قرینه می‌شود.
۲. ضعف در یکپارچگی حسی-حرکتی
کودکانی که در دریافت و پردازش صحیح محرک‌های حسی دچار اختلال پردازش حسی هستند، نمی‌توانند اطلاعات بینایی را به درستی با حرکات نوشتاری خود هماهنگ کنند.
۳. مشکلات در جهت‌یابی فضایی
عدم درک درست از راست و چپ، بالا و پایین یا نظم حروف و کلمات، یکی دیگر از علل مهم قرینه نویسی است.
۴. تأخیر در رشد حرکات ظریف دست
کودکانی که عضلات دست آن‌ها به درستی رشد نکرده یا کنترل حرکات ظریف را ندارند، نمی‌توانند شکل درست حروف را ترسیم کنند.
تشخیص اختلال قرینه نویسی چگونه انجام می‌شود؟
برای تشخیص دقیق این اختلال باید از تست‌های تخصصی کاردرمانی، روانشناسی کودک و گفتاردرمانی استفاده کرد. در مراکز حرفه‌ای مانند مرکز دکتر احسان حسینی سیانکی، ارزیابی‌های چندبخشی با هدف بررسی:
- هماهنگی چشم و دست
- پردازش بینایی
- حرکات ظریف
- اختلالات یادگیری
- و آزمون‌های شناختی
انجام می‌شود تا علت دقیق مشکل شناسایی و برنامه درمانی متناسب طراحی شود.
درمان اختلال قرینه نویسی در کودکان
خوشبختانه با تشخیص زودهنگام و برنامه‌ریزی دقیق درمانی، این اختلال قابل بهبود است. درمان شامل مجموعه‌ای از مداخلات چندبعدی است که باید توسط تیم تخصصی کاردرمانی و توانبخشی انجام شود.
۱. کاردرمانی ذهنی و حسی حرکتی
در مرکز تخصصی کاردرمانی تهران تحت نظر دکتر حسینی سیانکی، با استفاده از تکنیک‌های تخصصی مانند تمرینات جهت‌یابی فضایی، تثبیت غلبه طرفی، تمرین‌های هماهنگی چشم و دست و تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف، پیشرفت چشمگیری در درمان کودکان با اختلال قرینه نویسی حاصل شده است.
۲. تمرینات دیداری-حرکتی
این تمرین‌ها به کودک کمک می‌کنند تا هماهنگی بین چشم و دست را بهتر برقرار کند و نوشتار او به تدریج منظم شود.
۳. آموزش تمایز راست و چپ
با بازی‌ها و تمرینات مخصوص، کودک یاد می‌گیرد که تفاوت بین جهت‌ها را درک کند و اشتباهات قرینه نویسی خود را اصلاح کند.
۴. استفاده از ابزارهای کمک آموزشی
مانند الگوهای نوشتاری، خط‌کش‌های شفاف با رنگ‌بندی، نوشت‌افزار ارگونومیک و تمرین‌های تقویتی برای نوشتن صحیح.
نقش والدین در درمان اختلال قرینه نویسی
والدین نقش بسیار مهمی در تشخیص زودهنگام و پیگیری درمان اختلال یادگیری دارند. توجه به عملکرد کودک در تکالیف، بررسی دفاتر و صحبت با معلمان، می‌تواند هشدارهای اولیه را روشن کند. والدین باید با حمایت عاطفی، شرکت در جلسات کاردرمانی و انجام تمرینات خانگی، روند درمان را تسهیل کنند.
چرا مرکز دکتر حسینی سیانکی انتخاب مناسبی است؟
دکتر احسان حسینی سیانکی با حدود دو دهه تجربه در حوزه کاردرمانی، گفتاردرمانی و درمان اختلالات یادگیری، یکی از متخصصان برجسته در تهران است. در دو شعبه غرب تهران و شرق تهران، خدمات جامع ارزیابی، درمان و آموزش به خانواده‌ها ارائه می‌شود.
مرکز ایشان با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته، اتاق تاریک، اتاق سنسوری روم، اتاق شناختی و تیم توانبخشی حرفه‌ای، شرایطی فراهم کرده تا کودک در فضایی امن و پویا، مهارت‌های نوشتاری و شناختی خود را بهبود دهد.
جمع‌بندی
اختلال قرینه‌نویسی در کودکان اگرچه در ظاهر ممکن است فقط یک مشکل نوشتاری باشد، اما در حقیقت می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات عمیق‌تر در سیستم پردازش مغز، حس و حرکت باشد. تشخیص به موقع و درمان حرفه‌ای، می‌تواند کودک را از مشکلات تحصیلی و عاطفی آینده محافظت کند.
اگر کودک شما علائمی از نوشتار قرینه یا وارونه دارد، حتماً به یک مرکز تخصصی مانند مرکز تخصصی اختلال یادگیری دکتر حسینی سیانکی مراجعه کنید تا با ارزیابی دقیق، بهترین مسیر درمانی برای او آغاز شود.
