بازی درمانی و انواع بازی ها

بازی‌ درمانی چیست ؟

بازی مهمترین بخش زندگی کودکان است. کودکان از طریق بازی افکارشان را بازگو می کنند و به همان راحتی که بزرگسالان احساساتشان را با کلمات بیان می کنند، آنان نیز همین کار را به وسیله بازی انجام می دهند. کودک در طول بازی توانایی حل مشکلات خود را پیدا می کند و به وسیله آن می تواند اعتماد به نفس و روحیه استقلا ل طلبی را در خود پرورش دهد ازطریق بازی با محیط و اطرافیان خود تعامل برقرار می کند آنان احساساتی چون ترس، اندوه، شادی و عصبانیت خود را از طریق بازی بیان و به این ترتیب احساس امنیت و ارزشمند بودن می کنند.
کودک در بازی نیازهای حسی، حرکتی،درکی،شناختی و اجتماعی خود را برآورده می سازد و انرژی خود را تخلیه می کند که این کار باعث افزایش آرامش او شده وسطح توجه کودک را بالا می برد، در غیر این صورت اگر این انرژی امکان بروز پیدا نکند، احتمالا به اضطراب، افسردگی و پرتحرکی تبدیل می شود و یادگیری دچار اختلال می شود.
در واقع بازی به اندازه تغذیه صحیح و امنیت برای رشد کودک مهم و ضروری است و عاملی است که به رشد تفکرات و خلاقیت های کودک کمک می کند. ویژگی های رفتاری کودکان در بازی هایشان کاملا مشخص می شود. به عنوان مثال کودکی که در جستجوی قدرت است، معمولا در بازی نقش رهبر، رئیس، فرمانده یا حتی نقش مدیر مدرسه را بازی می کند یا یک کودک پرخاشگر ممکن است در بازی، عروسک هایش را بزند یا اسباب بازی هایش را بشکند.
پرخاشگری به صورت مستقیم و غیرمستقیم در بازی کودک نمایان می شود. کودک پرخاشگر ممکن است به وسیله چاقو یا قیچی بر میز و اسباب بازی ها حمله کرده و محیط را به یک میدان جنگ تبدیل کند. درواقع کودک دنیای خود را با اسباب بازی هایی که در دسترس دارد، فرافکنی می کند. در درمان کودکان، بازی به عنوان یک وسیله ارتباطی نیز به کار می رود. با مشاهده کودک هنگام بازی می توانیم به میزان توانایی و درک او در زمینه های گوناگون مانند ارتباط برقرار کردن با دیگران، درک او از مردم و همچنین درکی که از خود دارد، پی ببریم رفتارها، نظرات، احساسات و چگونگی ابراز وجود کودک در بازی به ما کمک می کند که به مشکلاتش و این که او دنیای اطراف خود را چگونه می بیند، پی ببریم و این امر مسیر درمان را برای درمانگر روشن می کند.

تعریف بازی

به هرگونه فعالیت جسمی یا ذهنی هدفداری که به صورت فردی یا گروهی انجام بپذیرد و موجب کسب لذت و اغنا؛ نیازهای کودک شود ؛ بازی می گویند.

نقش بازی در رشد اجتماعی کودک
۱- موجب ارتباط کودک با محیط بیرون میشود و دنیای اجتماعی او را گسترش می دهد
۲- موجب شکوفایی استعدادهای نهفته و بروز خلاقیت می شود.
۳- همکاری ؛ همیاری و مشارکت کودک توسعه می یابد.
۴- بارعایت اصول و مقررات آشنا می شود.
۵- همانند سازی با بزرگسالان را می آموزد.
۶- با مفهوم سلسله مراتب آشنا شده و آن را رعایت می کند.
۷- رقابت را می آموزد و شکست را بطور واقعی تجربه می کند.
۸- قدرت ابزار وجود پیدا می کند و از ترس ؛ کمرویی و خجالت بیهوده رها می شود.
۹- حمایت از افراد ضعیف را می آموزد.
۱۰- نقش بازی در رشد عاطفی کودک.
۱۱- نیاز به برتری جویی را ارضا می کند.
۱۲- موجب ابراز احساسات عواطف ترس ها و تردیدها ؛ مهرو محبت ؛ خشم و کینه و نگرانی ها می شود.
۱۳- تمایل به جنگجویی و ستیزه گری را کم می کند.
۱۴- ((برون نگری)) کودک را افزایش می دهد.

نقش بازی در رشد جسمی کودک

۱- موجب رشد یکپارچه دستگاه های حسی و هماهنگی اعضای مختلف بدن می شود.
۲- باعث تقویت حواس کودک می شود.
۳- نیرو و انرژی بدن را به بهترین شکل مصرف می کند.
۴- کودک به توانمندی های فکری و بدنی خود آگاهی پیدا می کند.
۵- در تثبیت غلبه طرفی نقش دارد(دست غالب).
۶- در شناخت راست و چپ موثر است.

نقش بازی در رشد ذهنی کودک

۱- در یاد گیری زبان نقش بسزایی دارد.
۲- در رشد هوشی کودک بسیار مؤثر است.
۳- با مفاهیم ساخت ؛ فضا و شکل آشنا می شود.
۴- رفتارهای هوشمندانه کودک تقویت می شود.
۵- موقعیت استفاده از قوه ی تخیل در کودک به وجود می آید.
۶- زمینه ی بهتری برای تفکر فراهم می کند.
۷- توجه و تمرکز را بالا می برد.

محیط بازی‌درمانی

محیط بازی باید ثابت باشد عمدتاً یک اتاق مخصوص است که از لحاظ روشنایی و دما درجای مناسبی از ساختمان قرار داشته باشد. بچه‌ها باید در محدوده اتاق بازی کنند و هیچیک از اسباب‌بازیها را نباید از اتاق خارج کنند.
برای هر جلسه درمان یکسری اسباب‌بازی از قبل تهیه می‌شود و در نظر گرفته می‌شود که عمدتاً شامل نوزاد عروسکی، بطری شیر نوزاد، مداد رنگی، سربازان عروسکی، تفنگ عروسکی، تعدادی عروسکهای کاغذی که بیانگر اعضای خانواده باشد،‌ خانه عروسکی، خمیرهای بازی و توپ است که در اختیار بچه‌ها قرار داده می‌شود و می‌گوییم: ((هر بازی که دوست داری انجام بده)) البته قابل توجه است که انتخاب اسباب بازی براساس شرایط کودک و اهداف درمانی صورت می گیرد.

رابطه ی درمانگر با کودک

چگونگی رابطه ی میان کودک و متخصص بازی درمانی بسیار مهم است. کودک باید احساس راحتی و امنیت کند و اطمینان یابد که او را درک می کنند. این اطمینان دوطرفه سبب می شود هم کودک ساده‌تر بتواند افکار و احساسات خود را بروز دهد وهم درمان کارآمدتر باشد. ضروری است کودک شما بداند که شما نیز با کل فرآیند درمان موافق هستید.

انواع بازی

کودکان روحیات متفاوتی دارند و با توجه به ویژگی های خود ؛ باری های مختلفی را تجربه می کنند . عواملی که در انتخاب نوع بازی کودکان دخالت دارد عبارتند از : تفاوت های فردی ؛ میزان سلامتی بدنی ؛ سطح رشد جسمی و حرکتی ؛ بهره ی هوشی ؛ جنسیت ؛ خلاقیت ؛ فرهنگ خانواده و موقعیت جغرافیایی ؛ برهمین اساس بازی به انواع گوناگون تقسیم می شود:

۱- بازی های حسی-حرکتی

از قدیمی ترین نوع بازیها ست ؛ به ابزار مخصوص نیازمند است؛ هم به صورت انفرادی و هم به صورت گروهی انجام می شود ؛ برای مصرف انرژی اضافی بدن ونجات یافتن از خستگی و کسالت بسیار مفید است و رفتارهای نا آرام و پرخاشگری توأم با عصبانیت کودک را کاهش می دهد.

۲- بازی های تقلیدی

کودک به تقلید نقش هایی می پردازد که آن ها را باور کرده است . معمولاً بهترین شخصیت ها برای شروع ایفای نقش؛ والدین؛ برادران ؛ خواهران و دوستان هستند. کودک از ایفای نقش لذت برده و تجربه کسب می کند . در دوره ی دبستان بیشترنقش معلمان را تقلید می کند ؛ در حالی که در دوره ی نوجوانی از تقلید رفتار بزرگسالان دوری می کند و به تقلید رفتار همسالان می پردازد که این خود آغازی است برای هماهنگی و همسو شدن با گروه های اجتماعی و ایفای نقش های واقعی زندگی.

۳- بازی های نمایشی

کودک در تقلید از بزرگترها از لباس و وسایل مخصوص آن ها نیز استفاده می کند ؛ مانند پسر کوچکی که کت پدر را به تن کرده؛ عینک اورا به چشم می زند و یا دختربچه ای که کفش پاشنه دار مادر را پوشیده و به زحمت راه می رود.

۴- بازی های نمادی

زمانی که کودک دستیابی به ابزار و وسایل مورد نیاز خود را غیر ممکن می بیند ؛ نیازها و آرزوهای خود را با استفاده از وسایل نمادین و از طریق بازی بیان می کند . برای مثال بر تکه ای چوب سوار شده ؛ این طرف و آن طرف می رود ؛ مانند این که سوار بر اسبی شده و آن را هدایت می کند . این نوع بازی ها یکی از بهترین شیوه های بازی درمانی محسوب می شوند.

۵- بازی های آموزشی

مهمترین وسیله آموزش کودک؛ استفاده از وسایل بازی مناسب است ؛ مانند مکعب های چوبی که کودک با جورکردن و دسته بندی کردن آن ها می تواند با مسائل اساسی اما ساده و آسان ریاضی آشنا شود . از خانه ی کوچک اسباب بازی برای آشنا کردن کودک با واقعیت های موجود زندگی می توان استفاده کرد بازی های آموزشی موجب تقویت حواس و رشد قوای ذهنی و اجتماعی کودک می شوند؛ به شرط آن که سعی کنیم کنترل اصلی بازی در اختیار کودک باشد و جهت و مسیر آن را او تعیین کند.

۶- بازی های خلاقیتی

کودک از طریق به وجود آوردن چیزی ؛ عقاید و احساساتش را اظهار می کند ؛ مانند نقاشی ؛ موسیقی ؛ خمیر بازی ؛ شن بازی و یا استفاده از لغات که او را قادر می سازد تا در آینده داستان ؛ شعر و نمایشنامه بنویسد.

کدام اختلالات با روش بازی درمانی می‌توانند درمان شوند :

۱٫ تروما وبحران
۲٫ اختلالات اضطرابی
۳٫ افسردگی
۴٫ اختلال نقص توجه و بیش فعالی
۵٫ اختلال طیف اوتیسم
۶٫ غم واندوه
۷٫ ترس و خشم
۸٫ بچه های طلاق
۹٫ سوءاستفاده های جسمی و جنسی
۱۰٫ مشکلات مرتبط با مدرسه
۱۱٫ معضلات اجتماعی

ناآگاهی والدین در ارتباط با مزایای بازی درمانی

در حال حاضر ناآگاهی های والدین برخی کودکان سبب شده است که اختلالات عاطفی و رفتاری کودکان مانند ترس، خشم، دروغگویی، حسادت، شب ادراری، وسواس، ناخن جویدن و … شیوع بیشتری پیدا کند. در جلسات بازی درمانی منشأ اصلی این احساسات شناخته می شود و درمانگر به جای آن که احساسات و عواطف کودک را نادیده بگیرد یا انکار کند، آنها را می پذیرد و به کودک اجازه می دهد با مطرح کردن آنها، آرام و سبک شود. در درمان کودکان، بازی به عنوان یک وسیله ارتباطی نیز به کار می رود.

مرکز بازی درمانی کودکان با دو شعبه در پاسداران و سعادت آباد ، بیش از ۱۵ سال سابقه بازی درمانی در کودکان ( بیش فعالی ، نقص توجه ، اختلال اوتیسم ، اختلال یادگیری ، اختلال سلوک ، اختلال اضطرابی ، اختلال رفتار مقابله ای ، اختلال وسواس ، اختلال هماهنگی رشدی ، سندروم تورت ، افسردگی ، مشکلات رفتاری کودکان ، پرخاشگری ، لجبازی و در کودکان با اعتماد بنفس پایین و خجالتی ) کادری مجرب و تجهیزات روز دنیا بعنوان بهترین مرکز بازی درمانی کودکان در تهران آماده ارائه خدمات به شما عزیزان می باشد.