اتاق شنیداری
این بخش شامل تجهیزات کامپیوتری می باشد که برای افزایش توجه شنیداری ، بهبود تفکیک و تمیز شنیداری ، جهت یابی شنیداری و تقویت حافظه و توالی شنیداری استفاده می شود .
ادراک شنوایی بخش بسیار مهمی از رشد و سلامت فکری کودکان می باشد. این مسئله که ادراک شنوایی در کودکان چیست و والدین چگونه می توانند این مهارت را در کودکان از طریق بازی ها و فعالیت های ساده پرورش دهند موضوعی است که قصد داریم در این مطلب کمی بیشتر درباره آن صحبت کنیم. در ادامه این مقاله قصد داریم برخی از فعالیت های سرگرم کننده برای بهبود مهارت ادراک شنوایی را برای کودکان پیش دبستانی و مهد کودک به اشتراک بگذاریم که مطالعه آن بدون شک برای شما مفید خواهد بود. یکی از بهترین مداخله های مورد استفاده در مراکز ما (کلینیک پایا و کلینیک غرب تهران) جهت بهبود مهارت های ادراک شنیداری کودکان استفاده از اتاق شنیداری می باشد.
ادراک شنوایی چیست؟
ادراک شنوایی یا مهارت های ادراک شنوایی در واقع همان توانایی مغز در تفسیر صداهایی است که از طریق گوش شنیده می شود. در واقع این مهارت به معنی پیوند دادن معانی به صداهای دریافت شده می باشد.
چرا مهارت ادراک شنوایی برای کودکان مهم است؟
مهارت ادراک شنوایی برای کودکان لازم و ضروری است و به همین علت نیز بهبود آن از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. علاوه بر این باید دقت داشته باشید که این مهارت در رشد زبانی کودکان نیز بسیار موثر است که به طور کلی بخش مهمی از رشد او را شامل می شود.
توسعه ادراک شنوایی و خواندن
برای این که کودک بتواند مهارت خواندن را با موفقیت بیاموزد باید مهارت های ادراک شنوایی و مهارت های ادراک بصری به خوبی در او پرورش داده شود. یادگیری خواندن به این سادگی ها نیست که تنها حروف الفبا را بیاموزید و آنها را به زبان بیاورید. این مهارت شامل توانایی کودک در دستکاری صداها و متصل کردن معانی مختلف به صداها می باشد.
در واقع مهارت خواندن شامل چندین مهارت ادراکی مانند حافظه شنوایی، تمایز، درک، تجزیه و تحلیل در ترکیب صداها می باشد که همه این موارد را در ادامه بیشتر توضیح خواهیم داد.
جنبه های مختلف ادراک شنوایی
مهارت های مربوط به ادراک شنوایی را می توان به چند دسته مختلف تقسیم بندی کرد که در ادامه هر یک را به طور کامل معرفی می کنیم:
تمایز شنیداری: این توانایی به کودک در تشخیص صداهای مختلف و شنیدن شباهت ها و تفاوت های آنها کمک می کند. دقت داشته باشید که صدا ممکن است از نظر شدت، دامنه، مدت زمان و … متفاوت باشد. بنابراین تشخیص درست آن از اهمیت بالایی برخوردار می باشد.
حافظه شنیداری: حافظه شنیداری توانایی ذخیره و به خاطر سپردن آنچه شنیده شده است می باشد که این صداها می توانند مرتبط یا غیر مرتبط باشند.
توالی حافظه شنیداری: به خاطر سپردن توالی صداها در یک کلمه یا کلماتی که در یک جمله وجود دارند برای رشد زبانی کودکان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و به صورت مستقیم روی توانایی خواندن و نوشتن کودکان نیز تاثیرگذار می باشد.
تجزیه و تحلیل و ترکیب شنیداری: تجزیه و تحلیل در واقع مهارت تبدیل یک جمله به کلمات، یک کلمه به هجا یا یک کلمه به صداها می باشد که برای املا و مهارت نوشتن بسیار ضروری است. ترکیب شنیداری در واقع مهارت ترکیب صداها یا کلمات است که برای تقویت مهارت خواندن لازم و ضروری است.
تمایز صدای زمینه و پس زمینه: این توانایی در واقع روی شنیدن صداهای خاص حتی زمانی که صداهای دیگری نیز در پس زمینه وجود دارند، تمرکز دارد. کودکی که این توانایی را دارد می تواند روی صدای مادرش زمانی که در یک محیط شلوغ قرار دارد تمرکز کند و زمانی که کودکان در کلاس درس پشت سر او صحبت می کنند یا در بیرون از محیط کلاس صداهای خارجی وجود دارد می تواند به راحتی به صدای معلم گوش دهد.
چگونه ادراک شنوایی را در کودکان ارتقاء دهیم؟
مهارت ادراک شنوایی از بدو تولد با استفاده از بازی کردن ارتقاء پیدا می کند. یکی از بهترین راهکارهایی که برای ارتقاء این مهارت وجود دارد این است که کودک خود را از طریق صداهای مختلف تحریک کنید (به عنوان مثال با او صحبت کنید، برای او آواز بخوانید، اسباب بازی هایی که صدا دارند برای او تهیه کنید، به او اجازه دهید تا به صدای محیط گوش دهد و …). او با این کار یاد می گیرد که بین صداهای مختلف تمایز قائل شود و به صداهای مختلف معنا دهد.
توسعه مهارت ادراک شنوایی در دوران پیش دبستانی
دوران پیش دبستانی یکی از بهترین دوران های یادگیری به صورت مسائل اصلی می باشد و به همین علت نیز یکی از بهترین دوران برای انجام فعالیت های مربوط به ادراک شنوایی می باشد. دلیل این موضوع این است که هرچه در دوران پیش دبستانی این مهارت توسعه پیدا کند یادگیری مهارت خواندن در دوران مدرسه راحت تر می شود. علاوه بر این باید دقت داشته باشید که این کار باعث می شود تا زبان و گفتار کودکان نیز در همین دوران رشد پیدا کند.
کودکان به طور طبیعی درک خود را از طریق بازی کردن توسعه می دهند. بنابراین شما به عنوان والدین آنها بهترین راهی که می توانید برای توسعه این مهارت طی کنید انجام بازی های مختلف و فعالیت های مربوط به مهارت های شنیداری آنها است که باید توجه ویژه ای به آن داشته باشید.
۲۲ فعالیت مختلف برای بهبود این مهارت
در ادامه قصد داریم برخی از مثال های مربوط به فعالیت های ادراک شنوایی را به شما آموزش دهیم که می توانید با کودکان پیش دبستانی خود در طول روز به اندازه ۵ تا ۱۰ دقیقه انجام دهید تا این مهارت را در آنها ارتقاء دهید. برخی از این فعالیت ها، فعالیت های کلی هستند که باید به صورت منظم در طول روز انجام شوند و برخی دیگر نیز ایده هایی برای بازی های خاص می باشند.
فعالیت اول: خواندن
برای بهبود مهارت ادراک شنوایی در کودکان در صورت امکان هر روز برای فرزند خود کتاب بخوانید. در زمان خواندن از تن، صدا و سرعت های مختلف استفاده کنید. قافیه ها و کتاب هایی که روی قافیه تمرکز کرده اند را فراموش کنید. هر کودکی باید با گوش دادن به کتاب های مختلف بزرگ شود تا گوش هایش برای شنیدن صداهای مختلف تربیت شود.
فعالیت دوم: صحبت کردن
در هر فرصتی که به دست می آورید با کودک خود صحبت کنید. از او سوال بپرسید و او را تشویق کنید که به سوالات شما پاسخ دهد تا مهارت ادراک شنوایی او تقویت شود.
فعالیت سوم: قافیه های مهد کودک
سعی کنید ریتم ها و قافیه های مختلفی که در دوران مهد کودک برای آنها اجرا می شود را برای او اجرا کنید. قافیه ها و ریتم تنها برای سرگرمی نیستند بلکه یک فعالیت ضروری برای یادگیری مهارت خواندن به شمار می آیند چرا که باعث تقویت آگاهی کودکان نسبت به واج ها می شوند.
فعالیت چهارم: موسیقی
کودکان خود را در معرض طیف گسترده ای از موسیقی ها قرار دهید. آهنگ های کودکانه، تئاتر، موسیقی های رایج فعلی و .. می توانند از فعالیت های اثربخش در این زمینه باشند.
فعالیت پنجم: ابزارها
سعی کنید صدای ابزارها و وسایل مختلف را به کودک خود بیاموزید و سعی کنید با استفاده از وسایل مختلف صدا تولید کنید. انواع جعبه ها، صدای انواع حبوبات، برنج، در قابلمه و … می توانند از مثال های مفید برای این کار باشند.
فعالیت ششم: صندلی بازی
صندلی بازی یکی از جذاب ترین بازی های سرگرم کننده برای کودکان است که به تقویت ادراک شنوایی آنها نیز کمک می کند. این بازی به این شکل است که شما یک موسیقی را پخش می کنید و زمانی که موسیقی را متوقف می کنید کودک شما باید به سرعت روی صندلی بنشیند. این بازی را می توان به صورت گروهی نیز انجام داد. شما می توانید از انواع مختلف موسیقی ها در این بازی استفاده کنید تا تاثیر بهتری روی تقویت این مهارت کودکان بگذارید.
فعالیت هفتم: صداها
صداهایی که حیوانات و اجسام تولید می کنند (ماندن صدای پرندگان، پستانداران، جاروبرقی، ماشین لباسشویی و …) را به فرزندان خود بیاموزید. در ادامه می توانید یک بازی را نیز انجام دهید و عکس حیوانات و اجسام مختلف را به کودک خود نمایش دهید و از او بخواهید که صدای آن را دربیاورد. دقت داشته باشید که این بازی را می توان به اشیاء واقعی نیز انجام داد. شما می توانید اشیاء واقعی را به فرزندان خود نشان دهید و از آنها بخواهید که صدای آن را دربیاورند.
فعالیت هشتم: گوش دادن در حین پیاده روی
با کودک خود به پیاده روی در پارک، خیابان و باغ رفته و به او اجازه دهید تا صداهای مختلف را بشنود. با پیاده روی می توانید تمامی صداهای طبیعی و صداهای تولید شده توسط انسان را به کودک خود بیاموزید و این قطعا تجربه ای جدید و بسیار جذاب برای او خواهد بود.
فعالیت نهم: صداهای ضبط شده
صداهایی که در اطراف منزلتان وجود دارند را ضبط کنید. اگر در اطراف خانه شما انواع مختلف حیوانات وجود دارند حتما آنها را ضبط کرده و برای فرزندتان پخش کنید و ببینید آیا کودکان می توانند این صداها را تشخیص دهند یا خیر؟
فعالیت دهم: ظرف های شیشه ای
ظرف های شیشه ای را با مقادیر مختلف آب پر کنید. در ادامه با استفاده از قاشق به هر یک از آنها ضربه بزنید و از کودک خود بخواهید آنها را به ترتیب از کمترین صدا تا بیشترین صدا مرتب کند.
فعالیت یازدهم: صداها
این بازی را زمانی انجام دهید که سایر اعضای خانواده یا دوستان در اطراف شما هستند. از کودک خود بخواهید که چشم های خود را ببندد. حال یک شخص جمله ای را بیان می کند و کودک شما باید تشخیص دهد که صدای چه کسی است.
فعالیت دوازدهم: صداهای بدن
به راه هایی برای صدا در آوردن از بدن خود فکر کنید. به عنوان مثال دست زدن، بشکن زدن، خمیازه کشیدن و … . سپس به نوبت یکی از شما چشم های خود را می بندد و دیگری صدایی را از خود در می آورد و کسی که چشم هایش را بسته است باید تشخیص دهد که چه صدایی است؟
فعالیت سیزدهم: ظروف صدادار
حداقل شش ظرف یا قوطی که نمی توانید داخل آنها را ببینید، پیدا کنید و آنها را جفت جفت با موارد مشابه پر کنید ( برای مثال دو تا از آنها را با لوبیا، دوتای دیگر را با عدس و دوتای آخری را نیز با ماکارونی پر کنید). حال از فرزند خود بخواهید که ظروف مختلف را تکان دهد و جفت هایی که دارای صدای مشابه هستند را در کنار یکدیگر قرار دهد.
فعالیت چهاردهم: به کلمه گوش دهید.
زمانی که یک داستان را برای کودک خود می خوانید یک کلمه را انتخاب کنید و از کودک خود بخواهید که هر بار این کلمه را می خوانید دست بزند.( به عنوان مثال اگر داستان کلاه قرمزی را برای او می خوانید از او بخواهید هر بار کلمه گرگ را شنید دست بزند)
فعالیت پانزدهم: ریتم های بدن
با اشاره به یکی از اعضای بدن خود و گفتن کلمه ای که از نظر قافیه مشابه نام آن اعضا است قافیه و ریتم را به کودکان خود آموزش دهید. در ادامه از کودک خود بخواهید تا کلمه درستی که هم قافیه کلمه ای است که شما بیان کرده اید پیدا کند.
فعالیت شانزدهم: آیا آنها یکسان هستند؟
دو جفت کلمه مشابه که صدای یکسانی را تولید می کنند بیان کنید و از فرزند خود بخواهید که بگوید کدام یک از آنها یکسان و کدام یک متفاوت هستند.
فعالیت هفدهم: آیا آنها هم قافیه هستند؟
دو جفت کلمه را به کودکان خود بگویید و از آنها بخواهید که بررسی کنند آیا دو کلمه بیان شده هم قافیه هستند یا خیر؟
فعالیت هجدهم: زنجیره کلمات هم قافیه
با انتخاب یک کلمه ساده مانند گربه یک کلمه هم قافیه به آن اضافه کنید و سپس از کودک خود بخواهید یک کلمه هم قافیه دیگر اضافه کند و به این ترتیب زنجیره ای از کلمات هم قافیه ایجاد کنید. بررسی کنید که در کل چند کلمه جدید می توانید به زنجیره خود اضافه کنید و سپس یک کلمه جدید را برای ادامه بازی انتخاب کنید.
فعالیت نوزدهم: من با چشم کوچکم جاسوسی می کنم.
برای انجام این بازی بسیار جذاب برای تقویت ادراک شنوایی در کودکان یک شی را در اتاق انتخاب کنید و این جمله را بگویید: من با چشم کوچکم جاسوسی چیزی را می کنم که با حرف الف شروع می شود). سعی کنید ابتدا کلمات ساده تر را انتخاب کنید و سپس به سمت کلمات سخت تر حرکت کنید.
سعی کنید برای شروع از صدا استفاده کنید و حروف را برای شروع بیان نکنید.
فعالیت بیستم: رشته کلمات
یک سری از کلمات را به کودک خود بگویید و از او بخواهید که آنها را به ترتیب برای شما تکرار کند. برای کودکان خردسال می توانید تنها با سه کلمه آغاز کنید و سپس تعداد کلمات را کم کم بیشتر کنید. علاوه بر این برای راحتی به ذهن سپردن کلمات می توانید ابتدا با مجموعه کلمات مرتبط آغاز کرده و سپس کلمات غیر مرتبط را نیز اضافه کنید.
این یکی از بهترین بازی ها برای بهبود ادراک شنوایی در کودکان است.
فعالیت بیست و یکم: به نام خود دست بزنید.
با دست زدن به نام خود و فرزندتان انواع هجا را به او آموزش دهید. توجه داشته باشید که شما به صداها دست می زنید نه به حروف و همین عامل نیز باعث می شود تا یاد گرفتن آنها برای کودکان آسان تر شده و تاثیر زیادی روی ادراک شنوایی آنها داشته باشد. در گام بعدی می توانید برای بهبود ادراک شنوایی کلمات رایج را نیز به نام خود اضافه کنید و آنها را نیز با استفاده از هجاها به کودکان آموزش دهید.
فعالیت بیست و دوم: بازی چه کلمه ای است؟
به کودک خود بیاموزید که در این بازی صداها را در کنار یکدیگر قرار دهد. کلمات را با تقسیم آنها به صدای آغازی و صدای پایانی تقسیم بندی کنید. مثلا با حرف آ شروع شده و با حرف ب تمام می شود و سپس از کودک خود بخواهید که کلمه را حدس بزند.
می توانید از کلمات ساده شروع کرده و سپس کلمات سخت تر را انتخاب کنید. این بازی نیز می تواند تاثیر زیادی روی ادراک شنوایی کودکان داشته باشد.
اختلال پردازش شنوایی
برخی از والدین ممکن است متوجه شوند که فرزندشان در ادراک شنوایی با مشکل روبرو است. در ادامه قصد داریم برخی از نشان های مهم کودکانی که با اختلال در پردازش شنوایی روبرو هستند را به شما معرفی کنیم:
-زمانی که در محیط صدای پس زمینه وجود دارد این کودکان برای پردازش آن چه که می شنوند تلاش زیادی می کنند اما به نظر می رسد زمانی که در یک موقعیت بهتر قرار می گیرند عملکرد بهتری در این زمینه دارند.
-تلاش زیادی می کنند تا آنچه که به آنها گفته شده است را به خاطر بسپارند.
-این کودکان که معمولا با مشکل ادراک شنوایی روبرو هستند نمی توانند دستورالعمل های طولانی را انجام دهند و باید آنها را به دستورالعمل های کوچک تر تقسیم کنند.
-معمولا توجه و تمرکز ضعیفی دارند.
-معمولا با مشکلات زبانی مواجه هستند.
-با خواندن و نوشتن مشکل دارند.
-برای پردازش اطلاعات معمولا نیازمند صرف زمان بیشتری هستند.
ممکن است شما هم واژه اختلال پردازش شنوایی را شنیده باشید. کودکانی که به این اختلال مبتلا هستند قادر به شنیدن صداها هستند اما برای پردازش اطلاعاتی که از طریق گوش دریافت می کنند باید تلاش کنند.
دقت داشته باشید که این اختلال باید توسط متخصصین مراکز ما تشخیص داده شود. در ادامه سعی می کنیم چند روش برای بهبود شرایط کودکانی که با این اختلال درگیر هستند را به شما معرفی کنیم. البته باید دقت داشته باشید که این روش ها تنها کمک کننده روش های درمانی هستند و مشکل را به صورت اساسی از حل نمی کنند و حتما باید برای درمان کامل به دکتر متخصص مراجعه کنید:
-سعی کنید به آرامی با کودک صحبت کنید.
-در زمان ارائه دستورالعمل به کودکان سعی کنید سرنخ های بینایی را به آنها ارائه دهید.
-قبل از شروع صحبت اطمینان حاصل کنید که کودک تمرکز کافی روی شما دارد.
-اجازه دهید تا کودک به دور از حواس پرتی ها در جلوی کلاس بنشیند.
قبل از هر چیز اطمینان حاصل کنید که قدرت شنوایی فرزند خود را آزمایش کرده اید و مطمئن هستید که مشکل شنوایی ندارد. برخی از رایج ترین علائم مربوط به مشکلات شنوایی شامل موارد زیر هستند:
-عدم درک دستورالعمل های ساده
-وقتی او را صدا می زنید پاسخ نمی دهد.
-هنگام تماشای تلویزیون صدای آن را زیاد می کند.
-بلند صحبت می کند.
مقاله های مرتبط با ادراک شنیداری:
حساسیت شنیداری: مواردیکه باید بدانیم!
صوت درمانی در اختلال پردازش شنیداری مرکزی
بهترین مرکز تربیت شنوایی کودکان
فعالیت های موسیقی برای رشد کودک
مرکز گفتاردرمانی کودکان اوتیسم